Rock Müzik Nedir? Türkiye’de Rock Müzik Tarihi

Rock müzik 1940’lı yıllarda ortaya çıkan rock’n roll’un devamı niteliğindedir. 1960’lı yıllarda İngiltere’deki ‘The Beatles’ gibi grupların yarattığı ‘British İnvasion’ sayesinde rock müzik gelişmeye başlamıştır. Kısa bir sürede çok sayıda alt dala ayrılan rock müzik, diğer ülkeler gibi Türkiye’yi de etkilemiştir. Dönemin batıdaki hâkim türü olan psikedelik rock ile Türk halk müziği elementlerini birleştiren Barış Manço, Cem Karaca gibi müzisyenler Anadolu Rock’ın ortaya çıkışında önemli rol oynamıştır.

Türk rock müziğinin başlangıcı sayılan Anadolu Rock’tan sonra çeşitli müzisyenler ve gruplar tarafından folk rock, senfonik rock, soft rock, hard rock ve metal gibi tarzlar denenmeye başlamıştır. 1990’lı yıllardan itibaren alternatif rock, metal ve soft rock yaygınca kullanılmaya başlanmış ve özellikle alternatif rock günümüze kadar ulaşmayı başarmıştır. Geçmişe bakıldığında Türk rock müzik tarihinde özgün bir tür olan Anadolu rock, sadece ülkemizde kalmayıp dünya çapında da diğer rock grupları tarafından ilgi görerek büyük bir başarıya imza atmıştır. Şimdi Türkiye’de rock müziğinin gelişimi nasıldır ve etkilendiği akımlar nelerdir? sorusunu yanıtlamaya çalışalım.

Dünya Rock Müzik Tarihi

Rock müzik; günümüzde her yaştan dinleyici kitlesine sahip, oldukça popüler bir tür olarak karşımıza çıkmaktadır. Kökeni 1940’lı yıllarda gençler arasında oldukça ünlü bir tür olan rock’n roll’a dayanan rock müzik, günümüze kadar olan tarihsel süreçte her an evrimleşmiş, farklı akımlardan etkilenerek bugünkü zengin halini almıştır.

Rock müziğin ortaya çıkış süreci incelendiğinde birçok müzik türünün etkileşimi ve evrimi sonucunda ortaya çıktığı söylenebilir. Rock müzik en temel anlamda rock’n roll’dan evrimleşmiştir. Ancak rock’n roll birçok türün birleşiminden ortaya çıkmış yeni bir terim olduğu için rock müziğinin temelinde birden fazla müzik türünün bulunduğunu söylemek mümkündür. Afroamerikanların arasında bir hayli yaygın olan blues, rhythm and blues türleri dışında country müziği gibi türlerden etkilenerek oluşan rock’n roll; 1940’lı yılların sonunda isim olarak kullanılmaya başlamış, 1950’li yıllarda ise Elvis Presley, Chuck Berry ve Buddy Holly gibi isimler ile geniş bir ün yakalamıştır. Buddy Holly’nin ölümü, Elvis Presley’in orduya katılması ve Chuck Berry’nin tutuklanması ile 1950’lı yılların son zamanlarına gelindiğinde rock’n roll devri kapanmıştır.

1960’lı yıllarda ise çok sayıda önemli grup ile beraber rock müziğin gerçek anlamda ortaya çıkışı gerçekleşmiştir. 1960’lı yılların başında İngiliz grupların Amerika’nın rock’n roll’undan etkilenerek müzik yapmaya başladığı döneme “British Invasion” adı verilmektedir. The Beatles’ın da içinde bulunduğu bu dönem rock müziğinin dünya çapında ünlenmesi sürecinin yolunu açmıştır. Bu süreçte blues türünden etkilenen The Rolling Stones ve folk müzikten etkilenen Bob Dylan gibi oldukça etkili isimler de olmuştur. Sonuç olarak rock müzik, 1960’lı yıllardan sonra çok hızlı bir şekilde gelişmiş ve birçok alt dala ayrılmıştır. Ortaya çıkış sırasıyla progresif rock, metal, punk ve alternatif rock bu alt dallardan bazılarıdır. Günümüze gelindiğinde ise rock müzik, dünyanın her köşesinde keyifle dinlenen, adına festivaller düzenlenen bir tür olarak modern müzik tarihindeki saygın yerini çoktan almıştır.

Türkiye’de Rock Müzik Tarihi

Türkiye’de rock müzik, 1960’lı yılların başlarında ortaya çıkmış, sonlarına doğru ise patlamasını yapmıştır. Bu yıllarda dünyaya hâkim olmaya başlayan rock müzik ile geleneksel Türk halk müziği ezgilerinin birleşimi olarak karşımıza çıkan Türk rock müziği, bu özgün özelliğiyle Anadolu Rock müziği olarak adlandırılmıştır. Anadolu Rock’ın en büyük temsilcileri çoğu insanın yakından tanıdığı Barış Manço, Cem Karaca, Erkin Koray, Fikret Kızılok, Moğollar ve Üç Hürel gibi isimlerdir. Türk rock müziğinin tarihsel gelişimine bakıldığında farklı akımların etkisiyle zamanla klasik Anadolu Rock olarak nitelendirebileceğimiz türün dışında da müzik grupları ortaya çıkmıştır. Ancak bu tarzlar makalenin sonraki bölümlerinde tartışılacaktır, öncelikle Türk rock müziğinin temeli olarak adlandırılabilecek Anadolu Rock müziğini incelemek gerekmektedir.

Anadolu Rock ve Erkin Koray

1960’lı yıllarda Amerika ve özellikle İngiltere’de rock gruplarının yarattığı akımdan diğer ülkelerde olduğu gibi Türkiye de etkilenmiştir. Özellikle 1966 yıllarında Amerika’da ortaya çıkan psikedelik rock Anadolu Rock’un gelişimine yön vermiştir. Uzun süren parçalar, uzun gitar soloları, elektronik gitar efektleri bu türün Anadolu Rock üzerindeki yansıması olmuştur.

Psikedelik Rock’ın Türk rock müziğinde yarattığı etkinin en büyük temsilcisi Erkin Koray’dır. İlk 45’liğini 1962 yılında kaydeden Erkin Koray, 1973 yılında ise kendi adını taşıyan ilk albümünü çıkartmıştır. Batı müziği ile Türk halk müziğinin başarılı bir şekilde sentezini yapan Erkin Koray’ı zamanında dünyadaki birçok grubun da takip ettiği söylenmektedir. The Rolling Stones’un ünlü şarkısı “Paint it, Black” ile Erkin Koray’ın ilk şarkılarından “Bir Eylül Akşamı” arasındaki benzerlik buna kanıt gösterilebilir. Erkin Koray hakkında söylenilebilecek bir diğer detay ise Orhan Gencebay ile birlikte oluşturdukları elektro bağlamadır.

Anadolu Rock ve Barış Manço

Dönemin bir diğer önemli müzisyenlerinden olan Barış Manço Anadolu Rock denilince akla ilk gelen isim olarak karşımıza çıkmaktadır. Galatasaray Lisesinde ve Şişli Terakki Lisesinde okuyan Barış Manço, yüksek eğitimini Belçika’da yapmıştır. Lise eğitimi sırasında müziğe başlayan Barış Manço, ilk 45’liğini 1962 yılında çıkarmıştır. Kariyerinin ilk dönemlerinde İngilizce şarkılara da oldukça yer veren Barış Manço’nun bu yönüyle Amerika’daki rock müzik akımından etkilendiği söylenebilmektedir. İlk albümü ise 1975 yılında “2023” adıyla piyasa sürülmüştür. Japonya’daki geçirdiği başarılı bir turne sonrasında 1996 yılında “Live in Japan” adlı konser albümü yayınlanmıştır. Hayatı boyunca ikisi yabancı olmak üzere toplam yedi tane grupla da beraber çalışmıştır. Bu gruplar arasında en ünlüleri Anadolu Rock sahnesinde önlerde gelen Moğollar ve Kurtalan Ekspres gruplarıdır. Şarkıları çok sayıda dilde yeniden yorumlanan Barış Manço, müzik alanının dışında da önemli işlerde bulunmuştur. “Barış Manço ile 7’den 77’ye” adlı program ile büyük başarı yakaladı. 1999 yılında kalp krizi geçirmesi sonucu hayatını kaybetmiştir.

Okuma Önerisi: Barış Manço hakkında daha ayrıntılı bilgi edinmek isterseniz Barış Manço Kimdir? Barış Manço Hakkında Bilinmeyenler başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

Anadolu Rock ve Cem Karaca

Anadolu Rock’ın bir diğer önemli isimlerinden biri de Cem Karaca’dır. Çok sayıda grupla beraber çalışmış, Anadolu Rock’ın yaygınlaşmasında önemli rol oynamıştır. Moğollar, Apaşlar, Kardaşlar, Dervişan grupları örnek gösterilebilir. İlk 45’liğini 1967 yılında Apaşlar grubu ile yayınlamıştır. “Cem Karaca’nın Apaşlar, Kardaşlar, Moğollar ve Ferdy Klein’a Teşekkürleriyle” adlı ilk albümü ise 1974 yılında piyasaya sürülmüştür. Cem Karaca, Anadolu Rock’ın gelişiminde ileride ortaya çıkacak olan farklı akım ve türlerin oluşumunda çok büyük katkı yapmıştır. Örnek olarak; Cem Karaca, Psikedelik Rock’un devamında ortaya çıkan bir tür olan Progresif Rock’ın öncülerindendir. Ayrıca yazdığı protest şarkılarla bugün rast geldiğimiz protest şarkıların yolunu açmıştır. Dadaloğlu (1971), Oy Gülüm Oy (1971), Namus Belası (1974) ve Yoksulluk Kader Olamaz (1977) gibi şarkıları protest şarkılarından bazılarıdır. Cem Karaca da Barış Manço gibi çok sayıda İngilizce şarkı yazmıştır.

1970-80’li Yıllarda Türk Rock Müziği ve Yeni Türler

1970’li ve 1980’li yıllarda Türk rock müziğinde farklı tarzlar denenmeye başladı. Soft rock, senfonik rock, folk rock ve alternatif rock bu tarzlardan bazılarıdır. Önceki bölümde bahsedilen Anadolu Rock grupları ve müzisyenleri dışında Selda Bağcan, Edip Akbayram, İlhan İrem, Mehmet Göreli gibi müzisyenler ile Yeni Türkü, MFÖ, Bulutsuzluk Özlemi gibi gruplar bu dönemde ortaya çıkmıştır. Türkiye’de soft rock Mehmet Güreli ile, Senfonik rock İlhan İrem ile, folk rock MFÖ ile, alternatif rock ise Bulutsuzluk Özlemi ile denenmeye başlamıştır. Yeni Türkü ise modern enstrümanlar ile geleneksel Türk enstrümanlarını birlikte kullanarak öne çıkmıştır. Ayrıca Türkiye’de rock müzik kültürünü yaymak misyonuyla yola çıkan Whisky, 1986 yılında çıkardıkları “Babaanne” adlı albümle Türkiye’nin ilk metal grubu kabul edilmektedir.

Senfonik Rock ve İlhan İrem

1955 yılında doğan İlhan İrem, Türk Rock müziğine yeni bir soluk getirmiş ve Senfonik Rock’ı Türk rock müziği dinleyicilerinin beğenisine sunmuştur. 1976 yılında “İlhan İrem 1973-1976” adlı ilk albümünü yayınlamıştır. 1983, 1985 ve 1987 yıllarında yayınladığı senfonik rock üçlemesi Türkiye’de bir müzikal devrim kabul edilmektedir. “Pencere…”, “Köprü…” ve “Ve Ötesi…” adlarındaki bu albümler, öncesinde görülmemiş bir biçimde toplamda 150 dakika gibi bir uzunluktadır. İlhan İrem bu üçlemedeki şarkılar ile ilgili bir kitap da yazmıştır. İlhan İrem’in bu kitap dışında 5 tane daha kitabı bulunmaktadır. Günümüzde hala nadir de olsa konserler veren İlhan İrem, Türk rock müziğine büyük katkıda bulunmuş, çıkardığı konsept albümleriyle Türkiye’de Senfonik Rock’ın temsilcisi olmuştur.

Folk Rock ve MFÖ

MFÖ; Mazhar Alanson, Fuat Güner ve Özkan Uğur’dan oluşan Türk rock grubudur. Bu üçlü, öncesinde Barış Manço ve Fikret Kızılok gibi önemli müzisyenlerle beraber Kaygısızlar grubu ile beraber çalışmıştır. 1971 yılında Kaygısızların dağılması sonrası Mazhar Alanson ve Fuat Güner kendi gruplarını kurmuşlar. Mazhar ve Fuat adındaki grup 1973 yılında bir folk rock albümü olan “Türküz Türkü Çağırırız”ı çıkarttılar. Bu albüm halk ozanların şarkılarını, türküleri içermektedir. Devamında 1976 yılında Özkan Uğur, Ayhan Sicimoğlu ve Galip Boransu ile birlikte bir süre İpucu Beşlisi adı altında müzik yapan grup 1978 yılında dağılmıştır. 1979 yılında Özkan Uğur ile beraber MFÖ adında şarkılar yazmaya başlayan üçlü, 1984 yılında çıkan “Ele Güne Karşı Yapayalnız” adlı albümleriyle büyük başarı yakalamıştır. Grubun kuruluşundan bu yana çok sayıda İngilizce şarkı yazan grup, 10’dan fazla albüm çıkararak Türk rock müziğinin en önemli gruplarından biri haline gelmiştir.

1990’lı ve 2000’li Yıllarda Türk Rock Müziği ve Popülerlik

1990’lı yıllara gelindiğinde çok sayıda Türk rock grubu karşımıza çıkmaktadır. Bu dönemde 70’li, 80’li yıllardaki değişim sonrasında çok sayıda tür yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. Hard rock, metal, punk, grunge, alternatif ve soft rock gibi türler artık kitleler tarafından bolca dinlenmektedir. Pentagram, Feridun Düzağaç, Haluk Levent, Düş Sokağı Sakinleri, Athena, Feridun Düzağaç, Kargo, Mor ve Ötesi, Ogün Şanlısoy, Duman, Şebnem Ferah, Teoman, Hayko Cepkin gibi isimler sırayla birbirinden önemli albümler çıkartıyor, Türk rock müziğinde yeni bir dönemi başlatıyordu.

1960’larda başlayan Anadolu Rock akımının önde gelenler müzisyenleri az sayıda da olsa parçalar ortaya koymaya devam etmektedir. Ancak 2000’li yıllara doğru bu müzisyenlerin bazıları hayatlarını kaybetmiş, bazıları da müzik hayatlarını sonlandırmıştır. Haluk Levent, Ayna, Murat Kekilli ve Barış Akarsu gibi müzisyenler belli bir süre Anadolu Rock tarzında bazı parçalar ortaya koysa da Anadolu Rock’ın popülaritesi gittikçe azalmıştır. Diğer bir yandan yukarıda ismi verilen Türk rock grupları büyük başarılar yakalamakta, düzenlenen büyük rock festivallerinde yer almaktadırlar.

Günümüzde Türk Rock Müziği

1990’lı ve 2000’li yıllarda ortaya çıkan rock grupları 2010’lı yıllarda da etkisini sürdürmektedir. 2010’lı yıllarda dünyadaki duruma benzer bir şekilde Türkiye’de de alternatif rock öne çıkmaktadır. Günümüze doğru gelindiğinde ise alternatif rock ile beraber soft rock ve akustik şarkıların da çok popüler olduğu göze çarpmaktadır. Büyük Ev Ablukada, Dolu Kadehi Ters Tut, Yüzyüzeyken Konuşuruz, Son Feci Bisiklet ve Adamlar, 2010’lı yıllarda ortaya çıkan alternatif gruplara örnek olarak gösterilebilir.

Özetlemek gerekirse, 1960’lı yıllarda Amerika’daki rock’n roll, psikedelik rock ve İngiltere’deki “British Invasion” akımları ile geleneksel Türk halk müziğini birleştiren Anadolu Rock; Türk rock müziğinin başlangıcı kabul edilmektedir. Barış Manço, Cem Karaca, Erkin Koray gibi isimler Anadolu rock’ın kurucularından sayılmaktadır. 1970 ve 80’lerde ortaya çıkan İlhan İrem, MFÖ, Bulutsuzluk Özlemi, Whisky gibi isimler farklı tarzda şarkılar ortaya koyarak Türk rock müziğini zenginleştirmiştir. 1990’lı yıllara gelindiğinde ise metal, alternatif rock, punk, soft rock gibi türler artık iyice yaygındır ve birçok grup tarafından kullanılmaktadır. 2000’li yıllardan günümüze ise alternatif rock hâkim olmakla beraber son yıllarda ise akustik gitarın kullanıldığı şarkıların revaçta olduğu görülmektedir.

Not: Bu konuyla ilgili olarak Dünya Tarihinde En Çok Satan Müzik Albümleri – En İyi 10 Albüm başlıklı yazımızı da inceleyebilirsiniz.