Paskalya Nedir? Paskalya Bayramının Tarihi

Bu yazımızda Paskalya hakkında genel bilgiler vererek Paskalya tarihini anlatmaya çalıştık. Ayrıca, Paskalya’nın Hristiyanlık için önemine, Katolik ve Ortodoks Kiliselerindeki farklılıklarına, Paskalya hazırlık ve kutlamalarına da değindik. Paskalya Bayramı tarihçesini ve içeriğini bu yazımızda bulabilirsiniz.

Hristiyanlıkta Bayramlar

Hristiyanlıkta, birçok festival yıl boyunca kutlanır ve hepsinin önemi aynı değildir. Hristiyan bayramlarının iki tür olduğu söylenir, ilki İsa ile ilgilidir, ikincisi ise Meryem ve Yuhanna gibi büyük azizlerin anısına düzenlenen günleri içerir. Her ne kadar Hristiyan şenlikleri, İsa’nın ilk olaylarının kutlanmasıyla gerçekleşmiş olsa da bu kutlamalar, Hristiyanların daha sonraki dönemlerde farklı yollarla yaşayarak kendi kurtuluşları için gerekli olacağı inancına yol açtı. Hristiyanlar tarafından gerçekleştirilen bu bayramlar, daha önce gerçekleşen olayları tekrarlamak yerine İsa Mesih’in yaşamının yeniden yaşanması gerektiği anlamına gelir.

Hristiyanlıkta yıl boyunca bu kutlamalar, bayramlar ve anmalar şeklinde yer bulur. Bir bayram; özel bir ritüel ve tören ekibi tarafından kutlanan günlerden ve günlerden oluşur. Ziyafetler, ya dini bir olayın hatırası, bir süre ya da hasat, sağlık vb. için şükran ifadesi olarak kutlanır. Hristiyan bayramları üç devreye ayrılır: Noel Devresi, Paskalya ve Olağan Pazar. Bu yazımızın konusu, yıl boyunca önemli bir bayram kutlaması olan Paskalya’dır.

Paskalya Nedir?

Hristiyanlıkta, Paskalya yıllık ibadetler grubunun bir parçasıdır. Paskalya; İbranice’de geçmek anlamına gelen, pesah (fısıh) kelimesinden türetilmiş bir kavram olarak, İsa Mesih’in yeniden dirilmesi adına bir bayrama atıfta bulunur. Ayrıca “Pesah“ kelimesi Latince ve Yunanca da “Pascha” kelimesine denk gelir. Aslen Yahudi bayramı olarak kutlanan Fısıh, Hristiyanlara yeni bir anlam kazandırdı ve İsa Mesih’in dirilişinin yıldönümü oldu ve en önemli Hristiyan bayramı oldu.

Paskalya Tarihi

Paskalya kutlamasında Hristiyanlığın M.S. ikinci yüzyıldan beri ortaya çıktığı ve o dönemde yazılmış bazı eserlere dahil olduğu bildirilmiştir. Böylece, İsa Mesih’in diriliş günü olarak kutlanan Paskalya’nın diğer Hristiyanlık kutlamalarından çok daha erken gerçekleştiğini görebiliriz. Hristiyanlar için Paskalya; erkeklerin günahları için çarmıhtan kurban ettikten sonra İsa’nın dirilişini sembolize eder. İsa’nın Rab olarak dirildiğine inanıyorlar ve bu dirilişi çeşitli ayinler ve törenler aracılığıyla kutluyorlar. Başlangıçta, Hristiyan Kilisesi’nde Doğu’nun, İsa’nın günahtan kurtuluşunun ifadesinden ziyade, İsa’nın ölümünden sonraki dirilişine bir anı olarak kutlandığı iddia edilmektedir.

Bayramlar, Hristiyan kiliselerinde Paskalya döneminde kutlandı; bu bayramların tarihleri her yıl değiştirilir ve ayın hareketlerine göre belirlenirken yıl boyunca yeniden ayarlanır. M.S. 19. yüzyılda, Saint Little Denys, Paskalya’nın bahardan sonraki ilk dolunay ve günün aynı olduğu günden sonra pazar günü kutlanmasını önerdi. Bu bağlamda, her yıl değişen Paskalya, Hristiyan kiliselerindeki otuz beş farklı tarihte kutlanabilir. Ortodoks Kilisesi’nde ilkbahar ayının ardından ilk pazar günü kutlanırken, bu genellikle Katolik Kilisesi’nden sonraki on üç güne karşılık gelir.

Ortodoks Kilisesi’nde Paskalya

Bütün Hristiyan kiliselerinin özel günleri, geceleri ve dini törenleri vardır. Katolik, Ortodoks, Luteran ve Anglikan kiliselerine “Liturjik Kiliseleri” denir. Bu kiliseler arasında, Ortodoks Kilisesi ayinlere diğer 15 Hristiyan kilisesinden daha fazla önem vermekte ve sonuç olarak birçok dini festival düzenlenmektedir. Bu dini bayramlar, Ortodoks Kilisesi’nin Hristiyanlığın başından beri izlediği kutsal geleneklere göre kutlanır.

Hristiyan kiliselerinde dini bayramlarda kutlanan özel gün ve geceler, her kilisede bulunan kiliselerin takvimi ile belirlenir. Bu bağlamda, birçok festival ve tören içeren Ortodoks ayin kiliselerinin takvimi, 1 Eylül’ün başını kabul ediyor. 1 Eylül ayin takvimine dayanan Ortodoks Kilisesi, Batı kiliselerinin kullandığı Gregoryen takvimini benimsiyor, ancak Paskalya dönemini yalnızca eskisi olan Julyan takvimine göre ayarlıyor. Bu bağlamda, daha önce de belirttiğimiz gibi, Paskalya kutlamaları, kilise felaketine göre yaklaşık iki hafta gecikmeli olarak kutlanıyor, çünkü Ortodoks Kilisesi farklı bir takvim kullanıyor. Ancak, bazen aynı tarihlerin hem Katalan hem de Ortodoks kiliselerinde bulunduğunu not ediyoruz. Ancak, genellikle Paskalya tatili, iki kilise arasındaki farklı takvimlerin kullanılmasından dolayı aynı tarihle aynı zamana denk gelmez.

Paskalya’nın Önemi

Hristiyan kiliselerinde olduğu gibi, en önemli yıllık Ortodoks ibadeti Paskalya’dır. Paskalya, Ortodoks Hristiyanlar için ilk Hristiyan kilisesinin temel taşı olan İsa Mesih’in dirilişine işaret eder. Ortodoks Kilisesi’nin Hristiyanları, Paskalya’daki İsa Mesih’e en sadakat anını yaşarlar. Bu dönemde, İsa Mesih’in manevi bedenini temsil eden Ortodoks Kilisesi tamamen İsa Mesih’e adanmıştır. Burada, İsa Mesih’in havarilerinin varlığında yükseliş mucizesi manevi anlamda diriltilir. Bugün, Ortodoks halkı, bu olaya odaklanarak İsa Mesih’in mucizevi yükselişini ve dirilişini kalplerinde ve zihinlerinde hissetmeye çalışıyor.

Ortodoks Kilisesi Paskalya’yı bir zafer, yaşamın üstünlüğü ve ölümden sonra sonsuz yaşamın zaferi olarak kabul eder. Aslında, Ortodoks Hristiyanlara göre, İsa Mesih dirilterek ve açıklayarak hayatın ölüme karşı üstünlüğünü gösterdi: “Diriliş ve hayat benim, bana iman eden kişi ölse de yaşayacaktır. Yaşayan ve bana iman eden asla ölmeyecek.” İsa’nın dirilişine ek olarak, karanlığa ve yıkıma karşı üstünlüğünün kanıtlarını da gösterir. Paskalya ile birlikte Ortodoks Hristiyanlar, İsa Mesih’in ölüm ve yokluğun üstesinden tamamen yepyeni bir yaşama başladığı ve her şeyin yaratıcısı olduğu için yeni bir hayata başladığına inanmaktadır.

Paskalya İbadeti Nasıldır?

İlkbaharın gelmesiyle yenilenen doğa gibi, Ortodoks Hristiyanlar da Paskalya zamanında İsa Mesih’in ışığıyla hayatlarını ve ruhsal dünyalarını yeniliyorlar. Paskalya’daki Ortodoks Hristiyanların önemli noktalarından biri, elli günlük bir dönem olan Lent devresinde çeşitli oruç ve perhizlerle ibadet etmeleri ve dua etmeleridir. Elli günlük bu süreye Ortodoks Yunanlılar tarafından “Triodion” denir ve ayrıca tövbe devresi olarak da adlandırılır. Ortodoks Hristiyanlar, şu anda İsa Mesih’in sıkıntı ve ızdıraplarını hatırlayarak kendilerini tövbeye, dua etmeye ve ibadete adamıştır. Ortodoks Fısıh sırasında İsa Mesih’in dirilişi ile onları kontrol ettiğine ve insanlığın bir güneş gibi parladığını ve ona karşı bir dua yapılması gerektiğine inanıyor. Bu inançla hareket eden Ortodoks, Paskalya’da İsa Mesih’e dua eder. “Triodion” adında bir Ortodoks Hristiyanların dua kitabı da var. Bu kitap, büyük yoksunluk döneminde ibadet amacıyla Ortodoks tarafından okunur.

Paskalya dönemi, Ortodoks halkının dini inançlarını ve onları birleştiren sosyal dayanışmayı göstermektedir. Bu dönemde, Ortodoks nüfusu olan yerleşim sakinleri, kırsal kesimdeki akraba, eş ve arkadaşlarını ziyaret ederek sosyal dayanışmalarını güçlendirdi. Öte yandan, Paskalya bayramlarında bölgelerinin dini organizasyonlarının katkılarıyla geleneksel dini değerlere sahiptirler.

Paskalya Hazırlık Dönemi

Ortodoks Kilisesi’nde Paskalya hazırlığı döneminde bu, pek çok kutlamayı içeren bir süreçte gerçekleşiyor. Hristiyanlığın başlangıcında, Lent Paskalya için bir hazırlık olarak başladı ve zaman içinde tövbe bir uygulama haline geldi.

Paskalyadan önceki Lent dönemi “Kül Çarşambası” bu günde, tövbenin pişmanlığının altını çizmek için küller serpilir. Bu günde, tövbe eden insanların kafalarına kül serpilir ve yüz ve alınlarına haçlar çizilir. Kül Çarşambasında, bütün insanlar günahkar olmasına rağmen, sadece bir kısım günahları için üzülür. Bu güne kadar insanlar insanlara suçluluklarını hatırlatıyor ve günahları için yalvarıyorlar.

Ortodoks Kilisesi, diğer Hristiyan kiliselerinde olduğu gibi, kredi döneminin dört günü için özellikle önemlidir. Bunlar; Kutsal Pazar (Kutsal Pazar, Palm Pazar), Kutsal Perşembe, İyi Cuma ve Kutsal Cumartesi (Kutsal Cumartesi). Bu dört günün ilki, Kutsal Pazar, Palm Pazar, İsa’nın Kudüs’e girişini acı dolu ölümünden önce hatırlıyor. Bugünlerde olay çarmıhta İsa’yı alacak, başlangıç kabul edildi: Çünkü Pazar günü Kudüs’te İsa çarmıha gerildi, seyahatin başlamasından beş gün önce geldi ve halkın büyük bir sevgi tezahürü ile karşılandı. İnsanlar, İsa’yı selamladı ve hurma dalları ile övdü. Bu hatıralarda, zeytin, şimşir ve diğer ağaçların dalları, kutsal Pazar ve evharistiya ayininden önce halka dağıtılır. Bu tören sırasında İncil, İsa’nın Kudüs’e girişini okur ve topluluk ilahi söyleyerek kiliseye gider.

Paskalya Öncesi Kutsal Günler

Kutsal Perşembe günü, İsa’nın en son yediği akşam yemeğini hatırlıyoruz ve İsa’nın etini ve kanının yemekte ve şarapta olduğunu hatırlıyoruz.

Paskalya’dan önce Cuma günü (İyi Cuma), İsa ölümünün çarmıhına asılarak öldüğü gün öldü. Bu günde, İsa’nın çektiği acıları hatırlıyoruz. Büyük Cuma olarak da bilinen bu gün, Hristiyanlar için çok üzücü bir gün olarak algılanıyor. Dahası, sevinç paylaşılır çünkü İsa tüm insanları ilk günahtan kurtardı. Ayinlerde pasajlar kutsal kitaptan okunur ve dua edilir.

Büyük Cumartesi ayrıca Kutsal Cumartesi (Kutsal Cumartesi) olarak da adlandırılır; Paskalya Arifesi. O gün akşam ibadeti şeklinde, mumlar yakılır, dualar edilir, vaftiz suyu kutsanır ve evharistiya yapıldır. İsa Mesih’in dirilişini sembolize eden bu ritüel, ateşin, Paskalya’nın, vaftizin, duaların ve duaların kutsamasıyla gerçekleştirilir. Ritüeller genellikle geceleri düzenlenir ve Ortodoks Hristiyanlar bu törenler sırasında İsa Mesih’i hatırlar.

Pazar günü, Kutsal Cumartesi’den hemen sonra, Paskalya kutlamaları kilisede toplu bir törenle başlar. Paskalya ile Ortodoks Hristiyanları; İsa Mesih’in ölümünü ve dirilişini özel bir şekilde kutlamaya başlar. İsa Mesih’in dirilişine ayinleri sırasında diriliş gününden ve dolayısıyla ölümünden sonra İsa Mesih’in dirilişinden her gün özel bir mum yanar.

Paskalya Nasıl Kutlanır?

Ortodoks Hristiyanların uzun bir hazırlık döneminden sonra başlayan etkinlikler ve törenler, Paskalya akşamı başlar ve Lent döneminde kaçınılması gereken yiyecek ve içeceklerin hazırlanmasına devam eder. Bu yiyeceklerin zengin menüsü; domuz eti, kekler, hamur işleri, paskalya ekmeği ve özel paskalya yumurtaları. Ancak Paskalya günü için hazırlıklar sabahın erken saatlerinde başlar ve öğleden sonra saat dokuzda yemek yerler. Her Ortodoks Paskalya yemeği, zengin ve fakir arasında bir ayrım yapılmaksızın hazırlanabilir. Ortodoks Hristiyanlar mangal yapmak için balkonlarında ve açık alanlarda bulunan piknik alanlarında domuz eti yerler. Yemek sırasında et, şarap, salata, çeşitli mezeler, “tsoureki” adı verilen özel Paskalya ekmeği, danslar, eğlence ve şarkılar gibi uzun masalar hazırlanır. Ortodoks’un eğlencesi bütün gece devam eder. Dini törenlere ek olarak, bu tür eğlence ve şenliklerle birlikte, Ortodokslar Tanrı’nın nimetlerinden memnun ve kabul edilirler.

Paskalya Günü’ndeki kilise törenlerinde, cemaat içinde sevgi, kardeşlik ve sadakat güçlendirilir ve kilisede bulunanlar dini görevlerini yerine getirir ve yerine getirir. Ortodoks insanlar kiliselerde bu tür sevgi ve güven ortamlarına değer verirler. Kilisenin cemaatlerinden biri, İsa Mesih’in ibadetinde cennete çıktığını, bir başka kişinin de İsa Mesih’in kendi aralarında olduğunu doğrulamaya çalıştığını açıklamaya çalıştı. Kiliselerdeki bu törenlerle, havarilerle İsa Mesih’in yarattığı güven atmosferi yeniden kuruldu.

Paskalya Yumurtası Nedir?

Bu gün için hazırlanan Paskalya yumurtaları, Paskalya kutlamalarının öne çıkanları arasındadır. Bu yumurtalar renkleri hatırlatacak ve İsa Mesih’in yeni bir hayatını simgeleyecek şekilde renklidir. Renkli Paskalya yumurtaları tatillerde tüm ailelerde bulunur ve özellikle çocuklara sunulur. Bunlar onlarla çeşitli oyunlar oynarlar.

Paskalya haftasında, ev eğlencesi ve kilise ibadetlerine ek olarak bazı geleneksel törenler devam ediyor. Bu geleneksel törenlerde, ebeveynlerin mezarları ziyaret edilir ve kırmızı Paskalya yumurtaları, ekmek ve peynirler konur. Ek olarak, Ortodoks Yunanlılar kentin en sık rastlanan yerlerinde “Trata” adlı yerel danslarını sergilerler. Evli kadınlar ve kızlar bu dansa, İsa Mesih’in elçilerinin denizindeki balıkların balıkçılar tarafından temsil edildiğini gösteren gösterilerle birlikte katılırlar.

Paskalya kutlamalarının Ortodoks Hristiyanlar arasında en dikkat çekici özelliklerinden biri, ulusal kimliklerin dini törenlerde karıştırılması ve çeşitli törenlerde kendilerini göstermesidir. En yaygın kesimlerden biri, Yunan Ortodoks Kilisesi’nin Yunan halkıdır. Paskalya kutlamaları sırasında, Yunan kimliğinin unsurları canlı tutulur, şehirler süslenir, baharın gelişi kutlanır ve bu ulusal kimlik dini ritüellerle ortaya çıkarılır.

Paskalya Ne Zaman Kutlanır?

Paskalya kutlamaları, Ortodoks nüfusun “Beyaz Hafta” tatil haftasında bulunduğu ülkelerde, ve bazı ülkelerde bile resmi törenlerin yapıldığı ülkelerde önemli ölçüde gerçekleşiyor. Bu hafta, “Beyaz Pazartesi” adı verilen günle bir sabah ibadetiyle kilisede başlar. Sabah töreni sırasında kiliseye yapılan çağrı bir zil ile yapılmaz, ancak insanlar kendiliğinden kiliseye gelir. Bu törene katılan son kişi geleneğe göre cezalandırılır ve mevcut toplumu beslemek zorundadır. O gün, gün batımına kadar gün boyunca başka şovlar ve dans gösterileri vardır.

Aynı törenler, Beyaz Haftanın Pazartesi gününden sonra Beyaz Perşembe günü tekrarlanır. Bu haftanın bir başka günü ve “Yeni Cuma” olarak adlandırılan gün, Bakire Meryem için ayrılmış gün. Paskalya yumurtaları ve Paskalya ekmeği çeşitleri o gün hazırlanır. Paskalya döneminde ev yapımı yiyecek olarak tüketilirler ve özellikle çocuklara servis edilirler. Yeni cuma gününü takip eden “Yeni Cumartesi” günü aynı törenler düzenlenir, yemekler hazırlanır ve yakın akrabalar komşularla tanıştırılır. Paskalya kutlamalarının sonunda, Pentekost’la sonlanan elli günlük bir süre başlar. Pentekost devrinin kırkıncı günü İsa göğe yükselir ve bu dönemde son bulur.

Not: Bu konuyla ilgili olarak Noel Nedir, Nasıl Kutlanır? Noel Hakkında Bilinmeyenler başlıklı yazımızı da inceleyebilirsiniz.