Türk Tarih Kurumu Nedir? Ne Zaman Kuruldu?

Türk Tarih Kurumu, Mustafa Kemal Atatürk’ün direktifleri ile Türk tarihinin ilk kaynaklardan doğru ve tarafsız bir biçimde araştırılması amacıyla 15 Nisan 1931 yılında açılmış bir kurumdur. Aynı zamanda Türk Tarih Kurumu, Mustafa Kemal Atatürk vasiyetinin bir bölümünü bıraktığı bir araştırma kurumudur.

Türk Tarih Kurumu Ne Zaman Kuruldu?

Türk Ocakları’nın 4. Kurultayı’nın sonlarında Mustafa Kemal Atatürk’ün direktifinin ardından Afet İnan, kurultaya Türk tarihinin bilimsel bir biçimde araştırılmasının istendiği 40 imzalı bir önerge sunmuştur. Bu önerge Türk Ocakları Kanunu’nun da eklediği bir madde ile birlikte yürürlüğe girmiştir. Ardından 29 Mart 1931 tarihinde Türk Ocakları kapanma kararı alınca, Türk Tarih Kurumu 15 Nisan 1931 tarihinde içlerinde Mustafa Kemal Atatürk’ün de bulunduğu 16 üye ile beraber “Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti” adıyla kurulmuştur.

Türk Tarihi Tetkik Heyeti

Kurultay’da yapılan görüşme sonucunda Türk Ocakları Kanunu’na, 84. madde olarak “Merkez Heyeti, Türk tarih ve medeniyetini ilmî surette tedkik ve tetebbu eylemek vazifesiyle mükellef olmak üzere bir Türk Tarih heyeti teşkil eder.” şeklinde bir madde eklenmiştir. Bu eklenen madde çerçevesinde 16 üyeden oluşan bir Türk Tarihi Tetkik Heyeti oluşturulmuştur.

Yönetim Kurulu: Başkan Tevfik Bıyıklıoğlu, Başkanvekilleri Yusuf Akçura ve Samih Rıfat, Genel Sekreter Dr. Reşit Galip.

Üyeler: Afet İnan, İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Hâmid Zübeyir Koşay, Halil Edhem, Ragıb Hulusi, Reşid Safvet Atabinen, Zakir Kadiri, Sadri Maksudi Arsal, Mesaroş, Mükrimin Halil Yinanç, Vasıf Çınar ve Yusuf Ziya Özer.

Dört sene boyunca Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti ismi altında görevini sürdüren araştırma kurumu 3 Ekim 1935 yılında ismini şu anki ismi olan Türk Tarih Kurumu olarak değiştirmiştir.

Mustafa Kemal Atatürk’ün Vasiyeti ve Türk Tarih Kurumu

Mustafa Kemal Atatürk’ün 5 Eylül 1938’de İstanbul’da vasiyetini yazdırmıştır. Mustafa Kemal Atatürk vasiyetinde Türkiye İş Bankası’nda bulunan hisselerinin gelirini (Türkiye İş Bankası’nın % 28,09’u Hissesi) Cumhuriyet Halk Partisi aracalığı ile bazı kişi ve kurumlara bırakmıştır.

Mustafa Kemal Atatürk’ün vasiyeti çerçevesinde mülkiyeti Cumhuriyet Halk Partisi’ne ait olan söz konusu Türkiye İş Bankası hisselerine ilişkin temettü geliri, Türk Tarih Kurumu ve Türk Dil Kurumu’na bırakılmıştır.

Mustafa Kemal Atatürk’ün vasiyetinde Türk Tarih Kurumu şöyle yer almıştır;

Malik olduğum bütün nukut ve hisse senetleri ile Çankaya’daki menkul ve gayrimenkul emvalimi C. H. Partisine atideki şartlarla terk ve vasiyet ediyorum:

1. Nukut ve hisse senetleri, şimdiki gibi, İş Bankası tarafından nemalandırılacaktır.

2. Her seneki nemadan, bana nispetleri şerefi mahfuz kaldıkça, yaşadıkları müddetçe, Makbule’ye ayda bin, Afet’e sekizyüz, Sabiha Gökçen’e altıyüz, Ülkü’ye ikiyüz lira ve Rukiye ile Nebile’ye şimdiki yüzer lira verilecektir.

3. S. Gökçen’e bir ev de alınabilecek ayrıca para verilecektir.

4. Makbule’nin yaşadığı müddetçe Çankaya’da oturduğu ev de emrinde kalacaktır.

5. İsmet İnönü’nün çocuklarına yüksek tahsillerini ikmal için muhtaç olacakları yardım yapılacaktır.

6. Her sene nemadan mütebaki miktar yarı yarıya, Türk Tarih Kurumu ve Türk Dil Kurumuna tahsis edilecektir.

Türk Tarih Kurumu’nun Faaliyetleri

Türk Tarih Kurumu adı altında kurum 4 ciltlik lise tarihi kitabını, Anadolu Beyliklerini, kazı raporlarını, Kitab-ı Bahriye’yi ve Piri Reis’in haritasını basmış ardından ise Belleten dergisini 1937 yılında yayına koymuştur. 1932 yılında Türkiye’nin ilk tarih kongresi olan Türk Tarih Kongresi‘ni düzenlemiş ve 4-5 sene aralıklarla kongreler düzenlemeye devam etmiştir. 5 sene ardından yaptığı 2. Türk Tarih Kongresi ise uluslararası nitelikte bir kongre olup, yabancı bilim adamlarını da bünyesinde bulundurmuştur.

Türk Tarih Kurumu Ne İş Yapar?

2876 sayılı kanunun 55. Maddesi Türk Tarih Kurumu’nun görevleri şunlardır:

• Türk tarihinin ve Türkiye tarihinin kaynaklarını araştırmak, incelemek, bu konularla ilgili bilimsel değerdeki araştırmaları ve eserleri yayınlamak,
• Türk ve Türkiye tarihine ilişkin kaynakları toplamak, incelemek, gerekli görülenleri Türkçe’ye çevirmek, yaymak ve yayımlamak,
• Türk ve Türkiye tarihini aydınlatmaya yarayacak belge ve malzemeyi toplamak, arşiv ve dokümantasyon merkezleri kurmak, niteliği belirlenen belge ve malzemeyi elde etmek için gerekli araştırmaları, incelemeleri, kazıları yapmak ve yaptırmak,
• 1, 2 ve 3 bentlerinde belirlenen kaynaklara dayanarak Türk tarihi ve Türkiye tarih yazmak ve yayımlamak,
• Yeni buluşları ve bilimsel konuları yaymak ve tanıtmak üzere bilimsel toplantılar yapmak, kongreler, sergiler ve geziler düzenlemek,
• Milli varlığımızın devamında temel unsurlardan biri olan tarih sevgisini ve bilincini kökleştirecek, geliştirecek ve yaygın hale getirecek, tarihi araştırmaları ve çalışmaları özendirecek, destekleyecek her türlü tedbiri almak, gerekli çalışma plan ve programlarını yapmak
• Amaç ve görevleriyle ilgili olarak, yurt içinde ve yurt dışında Türk veya Türkiye tarihi üzerinde çalışan, araştırma ve yayın yapan kurum, kuruluş ve araştırma merkezleriyle, arşivlerle işbirliğinde bulunmak, kitap, yayın ve orjinallerinden çoğaltılmış belge mübadele etmek
• Yüksek Kurulun onayı ile yerli veya yabancı bilimsel kuruluşlara üye olmak, temsilci göndermek, kongrelere katılmak, bu kuruluşlarla ortak araştırmalar ve çalışmalar yapmak,
• Yüksek Kurulun, Yüksek Kurumun ve bu Kanunun verdiği diğer görevleri yerine getirmek.

Türk Tarih Kurumu’nun Misyonu ve Vizyonu

Misyonu Türkiye ve Türk tarihini çağdaş sosyal bilim anlayışı ile araştırarak yaymak ve bu alanda yapılan araştırmaları destekleyerek topluma tarih bilinci aşılamaktır.

Vizyonu ise Türkiye ve Türk tarihçiliğini uluslararası ölçekte üst düzeye getirmek ve tarih araştırmalarını dünya tarihi yazıcılığı ile bütünleştirmektir.

Türk Tarih Kurumu Başkanı Kimdir?

Türk Tarih Kurumu’nun başkanı Birol Çetin‘dir. Üniversiteyi Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi’nde okumuştur. Yüksek lisans ve doktora unvanlarını aldıktan sonra Gaziosmanpaşa Tokat Üniversitesi’nde öğretim görevlisi olarak çalışmaya başlamıştır. Ardından bölüm başkanlığı, dekan yardımcılığı ve vekili gibi birçok görev yapmıştır. Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı’nda çeşitli Balkan ülkelerinin koordinatörlüğü veya koordinatör yardımcılığı yapmıştır. Birçok dile hakim olan Çetin, 23 Temmuz 2020’de Türk Tarih Kurumu’nun on altıncı başkanı olmuştur ve şu anda da görevini sürdürmektedir.

Not: Bu konuyla ilgili olarak Türk Tarih Kurumu Başkanları Kimlerdir? (Tüm Başkanların Listesi) başlıklı yazımızı da inceleyebilirsiniz.

Türk Tarih Kurumu Logosu (Çift Başlı Kartal)

Çift başlı kartal figürü ilk M.Ö.3000 sonları ve 2000 başlangıcında, Mezopotamya’da görülmüştür. Daha sonra ise, Mezopotamya’dan bütün Orta Asya’ya yayılmıştır. Daha sonra ise; Anadolu’ya kadar uzanan evrede; çift başlı kartal, Türk medeniyetleri tarafından, sevilerek kullanılmıştır. Bu kullanımında: pek çok sembolik anlamda yüklenmiştir. Orta Asya’da; çift başlı kartal: nazarlık, tılsım, aydınlık ve güneş sembolü olarak anlam yüklenmiştir. Sikkeler üzerinde ise; bazı hükümdarlar arma ve sembol, diğer bir kısım hükümdar ise, hükmetme gücünü destekleyen, pekiştiren bir motif olarak kullanılmıştır. Artuklu sikkelerinde ve Anadolu’daki Selçuklu yapılarında kullanılan çift kartal simgesi: surlarda, cami ve medreselerde, saraylarda; koruyucu ve hakimiyet sembolü olarak ve kötü güçlerden koruyucu olarak kullanılmıştır.

Türk Tarih Kurumu Ödüllü Binası

Ankara’daki Türk Ocağı Halk Evleri binasında çalışmalarına başlayan kurum 1940’ın sonunda Dil, Tarih, Coğrafya fakülte binasına taşınmış ardından 12 Kasım 1967’de ise kendi binasına geçmiştir. Türk Tarih Kurumu’nun binasının projesini Turgut Cansever yapımını ise Nail Çakırhan üstlenmiştir. Bu bina Türkiye’de çağdaş mimarlığın önde gelen örneklerinden bir tanesi olmasının yanı sıra 1980 yılında Uluslararası Ağa Han Mimarlık Ödülü’ne layık görülmüştür.

Türk Tarih Kurumu E-Mağaza

Türk Tarih Kurumu E-Mağaza, kurumun yayınlarının satıldığı online alışveriş sitesidir. Kitap, Osmanlı Tarihi, Atatürk, Piri Reis, Ermeni, Nutuk, Belleten, Belgeler, Höyük, Kongre ve CD-VCD başlıklarında yayınların bulunduğu Türk Tarih Kurumu E-Mağaza üzerinden kurumun bir çok yayını oldukça indirimli olarak satın alınabilir. Türk Tarih Kurumu Yayınları tarafından çıkarılan tüm yayınlar e-mağaza üzerinden satılmaktadır. Türk Tarih Kurumu Yayınları ile ilgili satışların yapıldığı Türk Tarih Kurumu E-Mağaza sitesine ulaşmak için aşağıdaki bağlantıyı kullanabilirsiniz.

Türk Tarih Kurumu E-Mağaza

Türk Tarih Kurumu İletişim Bilgileri

Türk Tarih Kurumu Başkanlığı

Adres : Kızılay Sokağı, Nu: 1, Sıhhiye, Ankara
Telefon: +90 312 310 23 68
Belgegeçer: +90 312 310 16 98
E-posta: ttkinfo@ttk.gov.tr
Web: http://www.ttk.gov.tr

Kızılay Kitap Satış Mağazası

Adres: Cumhuriyet Mahallesi, Bayındır 1 Sokak, Nu: 24/6 Kızılay / Ankara

Telefon: +90 312 433 41 82

İstanbul Kitap Satış Mağazası

Adres: İcadiye Mahallesi, Bağlarbaşı Caddesi, No: 25, Üsküdar / İstanbul

Telefon: +90 216 532 20 80 / +90 216 532 20 81

Not: Bu konuyla ilgili olarak Türk Tarih Kongresi başlıklı yazımızı da inceleyebilirsiniz.