Tarihte En Çok Ölüme Neden Olmuş 10 Pandemi

Bu yazımızda tarihte en çok ölüme neden olmuş 10 pandemi başlığında insanlığı etkileyen en ölümcül on pandemiye yer verdik. Tarihteki en ölümcül 10 pandemi;

• Altıncı Kolera Pandemisi
• 1968 Grip Pandemisi
• 1889-1890 Grip Pandemisi
• Üçüncü Kolera Pandemisi
• 1957 Influenza Pandemisi
• Antoninus Vebası
• 1918 Grip Pandemisi
• Justinianus Veba Salgını
• HIV/AIDS Pandemisi
• Kara Veba

Tarihte En Çok Ölüme Neden Olmuş 10 Pandemi

İnsanlık tarihinin en acımasız katillerinden olan salgınlar, etkili oldukları bölgelerde ciddi kayıplara neden olmuştur. Bununla birlikte en ölümcül salgınların çoğunun nedeni aşırı öldürücü olmalarından ziyade geniş alanlara yayılmalarıdır.

Altıncı Kolera Pandemisi

1910-1911 yılları arasında binlerce kişinin ölümüne sebep olan Altıncı Kolera Salgını, ondan önceki ilk beş kolera salgını gibi Hindistan’da ortaya çıkmıştır. Hindistan’da 800.000 binden fazla kişinin ölümüne sebep olan kolera salgını, aynı zamanda Orta Asya, Kuzey Afrika, Doğu Avrupa ve Rusya’da da etkisini göstermiştir. Bu salgın aynı zamanda Amerika’da aynı tarihlerde patlak veren kolera vakalarının da sebebiydi. Bununla beraber alınan erken önlemler ve kolera tedavisindeki gelişmeler sayesinde kolera vakaları ciddi ölçüde azalmış bulunuyor.

1968 Grip Pandemisi

İkinci kategoriye ait bir grip salgını olan ve 1968-69 tarihlerinde ciddi derecede etkileri bulunan Influenza A tipi bu grip salgını, ilk kez 13 Temmuz 1968’de Hong Kong’da görülmüştür. Bundan 17 gün sonra ise Singapur ve Vietnam’dan ilk grip haberleri gelmiştir. İlerleyen bir ayda ise Filipinler, Avustralya, Avrupa ve Amerika’ya kadar yayılmıştır. Ölüm oranının düşük olmasıyla birlikte- yaklaşık %0.5- hızla yayılmış, Hong Kong’un nüfusunun %15’ini ve dünya genelinde yaklaşık 1 milyon insanın ölümüne neden olmuştur.

1889-1890 Grip Pandemisi

İlk olarak mayıs 1889’da üç ayrı bölgede -Buhara (Özbekistan), Athabasca (kuzeybatı Kanada) ve Grönland- ortaya çıkan bu virüs, 19. yüzyıldaki ani nüfus artışıyla birlikte kolayca yayılmış ve 1 milyondan fazla insanın ölümüne neden olmuştur.

Üçüncü Kolera Pandemisi

Tarih boyunca farklı zamanlarda patlak veren yedi kolera salgınının en ölümcülü sayılan Üçüncü Kolera Salgını, 1852 yılından 1860 yılına kadar sürmüştür. Yine Hindistan’da ortaya çıkan bu salgın hızlıca Asya, Avrupa, Kuzey Amerika ve Afrika’ya yayılmıştır ve 1 milyondan fazla insanın ölümüne neden olmuştur. Doktor John Snow salgının en kötü olduğu 1854’te kolera vakalarının izini sürmüş ve kolera salgınının yayılmasında en büyük etkenin suyu kirlenmiş Ganj Nehri olduğunu farketmiştir.

1957 Influenza Pandemisi

1956’da Çin’de ortaya çıkan bu salgın iki yıl boyunca sürmüştür. Bu iki yıl içerisinde de Çin’in Guizhou eyaletinden Singapur, Hong Kong ve Amerika’ya kadar yayılmayı başarmıştır. 1957 Influenza Salgını sırasında ölenlerin sayısı kesin olarak bilinmemekle beraber yaklaşık 2 milyon olduğu tahmin edilmektedir.

Antoninus Vebası

Galen Vebası olarak da bilinen ve ilk olarak Orta Asya, Mısır, Yunanistan ve İtalya’da etkisini gösteren bu salgının kaynağının çiçek virüsü veya kızamık olduğu düşünülmekte fakat kesin bir tanı konulamamaktadır. Bu hastalık ise MS 165 yılında Mezopotamya’dan dönen Romalı askerler tarafından Roma’ya getirilmiştir. Roma Ordusu’nu neredeyse yok etmesinin yanında yaklaşık 5 milyon insanın da ölümüne neden olmuştur.

1918 Grip Pandemisi

1918-20 yılları arasında dünyayı etkisine alan bir grip salgını sebebiyle dünya nüfusunun 1/3’ü hastalanmış ve 20-50 milyon insan hayatını kaybetmiştir. Etkin olduğu ilk 6 ayda %15 ölüm oranıyla 25 milyon insanın ölümüne sebep olan salgın, şaşırtıcı bir şekilde ondan önceki influenza salgınlarından farklı bir grubu hedef almıştır. 1981 Grip Pandemisinde yaşlı ve çocuklar neredeyse hiç etkilenmezken sağlıklı yetişkinlerin bu salgın nedeniyle ölüm oranları fazlasıyla artmıştır.

Justinianus Veba Salgını

MS 541–542 yılları arasında Avrupa nüfusunun yarısını öldürdüğü düşünülen Justinianus Salgını Bubonic vebanın ilk kayıtlı örneğidir. Avrupa ile Bizans İmparatorluğu ve Akdeniz kıyı şehirlerini etkisi altına alan bu salgın etkin olduğu yıllar içerisinde 25 milyondan fazla insanın ölümüne sebep olmuştur. Bu salgın ayrıca doğu Akdeniz nüfusunun çeyreğinin ölümüne yol açmasının yanında Constantinople’de her gün 5.000 kişinin ölümüne neden olmuştur.

HIV / AIDS Pandemisi

İlk kez 1976’da Demokratik Kongo Cumhuriyetinde teşhis edilen HIV/AIDS’in 1981’den beri 36 milyon kişiyi öldürdüğü kayıt edilmiştir. Günümüzde HIV teşhisi konmuş 31 ile 35 milyon arasında insan yaşamaktadır. Bunların çoğunluğu ise Sahra Altı Afrika’da -ki oradaki nüfusun %5’ine karşılık gelen 21 milyon insan HIV ile mücadele etmektedir- hayatlarına devam etmektedir. HIV farkındalığı arttıkça yeni tedaviler ortaya çıkmakta ve HIV tanısı konmuş bireyler de PRODUCTIVE bir yaşam sürebilmektedir. Bu sayede 2005 ile 2012 arasında dünyada HIV/AIDS nedenli ölümler 2.2 milyondan 1.6 milyona kadar düşmüştür.

Kara Veba

1346’dan 1353 yılına kadar etkisini gösteren bu veba salgını Avrupa, Asya ve Afrika kıtasını kasıp kavurmuş ve yaklaşık 75 milyon ile 200 milyon arasında kişinin ölümüne neden olmuştur. Asya’da ortaya çıktığı düşünülen- ve Bunonic vebanın bir sonucu olan- Kara Vebanın kıtalar arasında yayılmasında ticaret gemilerinden yemek ihtiyacını karşılayan farelerin üzerinde yaşayan pirelerin büyük rol oynadığı düşünülmektedir. Limanların şehirleşmeye katkı sağladığı ve dolayısıyla kalabalık olduğu o dönemlerde kolay besin bulabilen fare ve pirelerin çoğalmasıyla yayılımını iyice hızlandıran Kara Veba, kısa sürede üç kıtayı da etkisi altına aldı.

Okuma Önerisi: Bu konuyla ilgili olarak Veba Nedir? Orta Çağ’da Avrupa’da Veba Salgını (1347-1351) başlıklı yazımızı da inceleyebilirsiniz.

Bonus: COVID-19 Pandemisi

Koronavirüs pandemisi olarak da bilinen COVID-19 pandemisi 1 Aralık 2019 tarihinde Çin’in Hubei bölgesinin başkenti olan Vuhan’da ortaya çıkmıştır. Bu virüs salgını bir yıl içinde 1,5 milyondan çok insanın ölümüne neden olmuştur.

Not: Bu konuyla ilgili olarak Tarihteki Büyük Salgınlar – En Ölümcül 10 Salgın başlıklı yazımızı da inceleyebilirsiniz.