Tarihin Konusu Nedir? Tarihin Konusuna Örnekler

Bu yazımızda Tarihin konusu nedir? Olay ve olgu nedir? Bir tarihçi olsaydınız geçmişte yaşanmış olaylardan hangisini incelemek isterdiniz? Neden? sorularını yanıtladık. Ayrıca tarihin konusuna örnekler verdik. Olay ve olgulara örnekler verdik.

Kısaca tarihin konusu, insanların yaptığı değişimlerdir, eserleridir-çalışmalarıdır-, faaliyetleridir, sonuçlarıdır.

Tarihin Konusu Nedir?

İlk aklıma gelen şey hiçbir şeydir. Çünkü nasıl bir konu tarihe sığabilir ki diye düşündüm. Şimdi fark ettim ki bir konu diğer konuları da kapsayabilir. O zaman tarihin konusu birçok konuyu kapsıyor ama hangi konuları kapsıyor?

Öncelikle tarihin alt bilim dalları vardır. Coğrafya, antropoloji, etnografya… Tarih bunların hepsini kapsarken bu bilim dallarının içerdiği olayları ve örnekleri de kapsar. Örneğin Muğla’da deprem oldu dersek buradaki insanların o bölgeyi terk etmesi ve bazı insanların hayatını kaybetmesi tarihin konusudur. Başka bir söyleyişle coğrafyada yaşanan olaylar ve sonuçları tarihin konusuna girer. Bu tür olaylar ne kadar büyükse tarihin akışı da o kadar etkilenir.

Tarihin konusuna daha basit bir şekilde baktığımızda insanın çalışmalarıdır, eserleridir diyebiliriz. Bunların sonucunda bazı değişimler olur. Tarihin konusu bunları da kapsarken icatları da kapsar. Bu kadar şeyi kapsaması saçma geliyor olabilir mi? Yani baktığımda çok karışık geliyor fakat geçmiş bu kadar uzunken tarihi kısa tutmak mümkün değil. İşin iyi tarafı ise bunların belli bir sıralanışı yani kronolojisi olduğu için bir düzen var diyebiliriz. Tarihin konusu kronolojiyi de kapsar. (Hepsini teker teker açıklarsam çok uzun olacağı için tarihin alt dalları tarihin konularının altındadır desem yeterli olacaktır.) Bu düzen sayesinde olaylar birbirine karışmaz ve daha anlaşılır olur. Tarihi bazı niteliklere göre ayırınca da öğrenmek daha da kolaylaşır.

Tarihin konusunun içerdiği iki önemli unsur vardır. Biri olması gerektiği gibi olaydır. Olay; siyasi, ekonomik, dini, sosyal ve kültürel konularında insanlığı etkileyen ve kısa sürede gerçekleşen gelişmelerdir. Olayların yer ve zamanı; başlangıcı ile bitişi bellidir, bilinir. İkinci önemli unsur olgudur. Olgu ise az önce anlatılan olayın sonuçlarına bağlı olarak gerçekleşen uzun vadedeki değişimlerdir. Olaydan farklı olarak soyutturlar. Olaylar bir kez gerçekleşirken olgular süreklilik gösterir yani tekrar edebilir. Örneğin Çanakkale Savaşı’nın gerçekleşmesi olaydır çünkü bir daha gerçekleşemez. Anadolu’da nüfus kaybının yaşanması ise olgudur çünkü tekrar edebilir.

Tarihin Konusuna Örnekler

Tarihin konusuna örnekler verelim. İlk soruda tarihin konusu ne onu açıklamıştım. Şimdi ise örnekler vereceğim. Öncelikle açıklıyayım ki verdiğim örnekler tarihin konusunun kapsamış olduğu tarihin alt dallarından örnekler olacaktır veya düz örnekler olacaktır.

Tarihin konusuna örnek verebilmek için bu örneğin bir insanın eyleminin sonucu olmalıdır. Bir değişim yaratmış olan bir eylem olmalıdır. Din yaşanan bir değişim olan İslamiyet’in doğuşu örneğini verebiliriz. Bu olay sonrasında bazı değişiklikler yaşanmıştır. Örneğin İslamiyet’ten sonra alışverişte hile ve düzenbazlık kalktı. Bunların yerine adalet ve eşitlik kavramları geldi. Zaten olan bu kavramlar İslamiyet sayesinde yaygınlaştı.

Dinden verdiğim örnekten sonra bir de tüm dünyaya büyük bir faydası olan bir icattan bahsedelim. Yazı, milattan önce 3500 yılları civarında icat edilmiştir. İlk önce çivi yazısı kullanan Sümerler, büyük bir icat gerçekleştirmişlerdir. Öyle ki günümüzde yazı görmeden bir gün geçiren insan yoktur. Belki ilkel kabileler görmüyor olabilir fakat tüm insanlık bu icattan yararlanmaktadır.

Biraz da savaşlara bakalım. 1071 yılında Malazgirt Meydan Muharebesi gerçekleşti. Bu savaşın önemi Türklerin Anadolu’da kalmasının kesinliğini belirlemesidir. Bu savaşı kazandıktan sonra Anadolu artık Türk toprağı haline gelmiştir. Bu dönemde çok güçlü olan bir devlet yani Bizans vergi ödemeye başlamıştır. O zaman ki Selçuklu Devleti, İslam dünyasında önemli bir konuma yerleşmiştir.

Ekonomik sanayi devrimi de tarihin konusuna örnek olarak gösterilebilir çünkü insanlar tarafından gerçekleştirilmiştir ve değişimlere neden olmuştur. Ekonomi alanında meydana gelen bu tarihin konusu unutulmamalıdır ki her fark etmeksizin tüm konulardan örnek verilebilir. Tek şart tarihle alakalı olmalıdır. Tarihi ilgilendiren konuların çoğu örneği tarihin konusu içindedir.

Başka bir örnek olarak Orta Asya Türk göçleri söylenebilir. İnsanlar tarafından gerçekleşmiş ve değişimlere neden olduğu için tarihin konusu içindedir. Bu örnekleri verirken çok fazla olay ve olgudan yararlanılmaktadır çünkü olay ve olgu olmadan tarihin konusu olunamaz. Olay ve olgu tarihin konusunun yapıtaşı olarak düşünülebilir.

Mimari Sultan Ahmet Cami’si de tarihin konusuna örnek olarak verilebilir. İnsanlar tarafından gerçekleşmiş ve değişime neden olmuştur. Bu da Mimari Sultan Ahmet Cami’sinin tarihin konusuna girdiğini göstermektedir.

Olay ve Olgu Nedir?

Tarihin konusuna araştırdım ve ilk iki soruda araştırmamın sonucunu yazıya aktardım. Bu tarihin konusunu araştırırken iki önemli unsurunun olduğunu gördüm. Bunlardan birisi olgu diğeri ise olaydır. Düşününce çoğu şeye olay denebilir gibi gelebilir fakat denemez. Örneğin Malazgirt Savaşı’na olay diyebiliriz fakat bu olaydan sonra Anadolu’nun Türkleşmesine olay diyemeyiz. İşte buradaki fark olayın kısa dönemde etki etmesi, olgunun ise uzun dönemde yaptığı değişimlerdir.

Olaylara belirli bir zaman aralığında gerçekleşir diyebiliriz. Olay ve olgu diye adlandırdığımız bu iki terimde olayı önde tutabiliriz çünkü olgu daha çok olaylar sayesinde gelen uzun dönem değişimlerdir. Olay kısadır fakat başlangıcı ve bitişi de bellidir. Yani daha belirgin bir zaman dilimi vardır fakat olguda böyle bir belirlilik yoktur. Örneğin Talas Savaşı’nın gerçekleşmesi bir olaydır. Başlangıcı ve bitişi bellidir yani daha somuttur. Bunun yanında Talas Savaşı sonrası Türklerin Müslüman olması bir olgudur. Başlangıç ve bitişi yoktur çünkü bu bir süreçtir yani daha soyuttur. Kısaca olayda yer ve zaman belliyken daha somut bir kavramdır fakat olguda yer ve zaman belli değil iken daha soyut bir kavramdır. Ek olarak olayın tekrardan yaşanması mümkün değil iken olgunun tekrar etmesi mümkündür. Örneğin İstanbul’un fethi tekrar yaşanamaz iken İstanbul’un tekrar farklı bir devletin eline geçip yeniden Türk şehri olması gerçekleşebilir.

Kısaca olay, insanlara etki eden veya insanları alakadar eden her türlü sosyal, kültürel, ekonomik, dini vb. alanlarda gerçekleşen değişimlerdir. Olgu ise olaydan sonra olayla bağlantılı olarak gözlenen olaylardır.

Okuma Önerisi: Bu konuyla ilgili olarak Olay ile Olgu Arasındaki Fark Nedir? başlıklı yazımızı da inceleyebilirsiniz.

Olay ve Olgu Örnekleri

Olay ve olgulara örnekler verelin. Az önceki soruda olay ve olgunun ne olduğunu açıkladım. Şimdi ise bunlara örnekler vereceğim. Birinci örnek olarak Amerika’nın keşfine olay diyebilirim çünkü başlangıcı ve bitişi bellidir. Somut bir olaydır ve tekrarlanamaz. Bu olaydan sonra yaşanan sömürgeciliğe ise olgu diyebilirim çünkü soyuttur, tekrarlanabilirler ve başlangıcı ve bitişi belli değildir. Bütün kriterleri karşıladığı için ilkine olay ikincisine de olgu denebilir.

İkinci örnek olarak Anadolu’nun Türkler tarafından ele geçirilmesine olay denebilir çünkü tekrarlanabilir ve somut bir olaydır. Bitişi ve başlangıcı bellidir. Öte yandan Anadolu’nun Türkleşmesine olgu denir. Tekrarlanabilir ve soyuttur. Başlangıcını ve bitişi hakkında kesin bir tarih söylenemez. Bu örneklerde fark edilmelidir ki başlangıcı ve bitişi belli olan bir olay gerçekleşir. Bu somut olay sonrasında olayla bağlantılı olarak bir olgu gerçekleşir fakat her olay sonrası yaşanan şey olgu değildir. Örneğin Rönesans sonucu Aydınlanma çağının gerçekleşmesi olgu değildir. Olgular olaylardan sonra bağlantılı olarak gerçekleşse de olgu olabilmesi için gereken kriterleri karşılamalıdır.

Üçüncü örnek olarak İstanbul’un fethine olay denebilir çünkü tekrarlanamaz, somut ve başlangıç ve bitişi belli bir olaydır. İstanbul fethedildikten sonra Türkler tarafından işgal edildiği için Türk şehri olması olgudur çünkü tekrarlanabilirdir ve soyuttur. Başlangıcı ve bitişi hakkında bir şey söylenemez çünkü tekrar edebilir ve tam bir kesinliği yoktur.

Başka bir örnek olarak Aydınlanma çağının gerçekleşmesine olay denebilir çünkü somuttur, başlangıç ve bitişi bellidir. Tekrar edemez bir olaydır. Bununla bağlantılı olarak bilimin gelişmesi olgudur çünkü tekrar edebilir ve Aydınlanma çağı sonrası gözlemlenerek elde edilmiş bir sonuçtur. Başlangıç ve bitişi belli değildir ve soyuttur.

Okuma Önerisi: Bu konuyla ilgili olarak Olay ve Olgu Nedir? Tarihi Olay ve Olgu Örnekleri başlıklı yazımızı da inceleyebilirsiniz.

Bir Tarihçi Olsaydınız Geçmişte Yaşanmış Olaylardan Hangisini İncelemek İsterdiniz. Neden?

Ben bilime gerçekten ilgi duyarım. Hepsine ayrı ayrı ilgim var iken bazılarına da ayrım gösterebilirim. Bu bilim dalları matematik ve fiziktir. Öyle ki en sevdiğim bilimler matematik ve fiziktir. Aslında matematiği daha çok severim. Ama biliyorum ki matematik sadece benim bildiğim kadar değil. Elbette çok eskilerden beri matematik var olsa da beni ilgilendiren yakında bir tarihi olay olmalıdır diye düşünmemek elde değil. Küçük küçük bir sürü bilimsel gelişme olsa da Aydınlanma çağının bu gelişmeler arasında en çok faydası olduğunu düşünüyorum. Şimdiki matematik ve fiziği öğrensem bile bu bilgilerin kaynağını bilmeden çok işime yarayacağını düşünmem. Aydınlanma çağında yaşanan önemli gelişmeleri, yayınlanan önemli kitapları veya bu dönemde yaşanılan zorlukları bilmek isterim. Ünlü düşünürlerin bu zaman dilimindeki düşüncelerinin beni etkileyeceğini hatta yönlendireceğine inanırım. Ben inandığımda bir şeye genelde gerçek olur.

Yakın zamanda yazdığım bir tarih makalesinde de Aydınlanma çağını ele almıştım fakat bu makalede bilimsel gelişmeler yan başlıktaydı. Yani eğer bir geçmişte yaşanmış bir olayını inceleyeceksem bunun Aydınlanma çağında gerçekleşen bilimsel gelişmelerin olmasını isterdim. Bundan daha çok ilgimi çekebilecek konu var mı bilmiyorum ama Aydınlanma çağının yanında Aydınlanma çağını başlatan olayları da incelemek isterdim. Coğrafi keşifleri çok merak etmesem de Reform ve Rönesans’a bir göz atmak isterdim.

Bunun yanında Sanayi İnkılabı da gerçekten fikirlerimi yönlendirme de yardımcı olacaktır. Bu olaylar ne kadar eski de yaşanmış olsa da her zaman hata yapma lüksüne sahibim ve bu hataların yarattığı soruların cevabının bu araştırmak istediğim konularda olduğuna inanıyorum. En azından engelleri aşmak ve bilimsel gelişmeler hakkındaki sorunlarımın cevabını düşünecek olursam. Ek olarak genel kültürümün iyi olduğunu düşünmüyorum yani genel kültürümün de gelişmesine yardımcı olacaktır. Bu inceleme de eğer bir çalışma yazarsam ve kitap veya internetten herhangi bir kaynak okursam daha fazla faydalanacağımı düşünüyorum.

Buralardan edindiğim bilgileri sadece yakın gelecekte değil, geleceğimde hatta hayatım boyunca kullanabilirim, faydalanabilirim. Yani bilime duyduğum ilgiden vazgeçersem bu bilgilerden yararlanamam diye bir şey yoktur. Sadece incelerken daha çok zevk alırım diye seçtiğim bir konudur Aydınlanma çağı. Soruda tarihçi olsaydım demesine karşın tarihçi olmasam da Aydınlanma çağını incelemek isterim fakat tarihçi olsaydım fikirlerim değişebilirdi. Belki de ilgim farklı yerlere giderdi, kim bilir? En azından kendimin ne incelemek istediğini biliyorum. Tarihçi olsaydım da değişmezdi diye düşünüyorum.

Eğer olur da Aydınlanma çağı ilgimi çekmezse matematiğe olan ilgimden dolayı özel olarak matematiğin tarihini incelemek isterdim. Matematiğin tarihinde öğrenecek çok şeyim olduğunu düşünüyorum ve bu bilgiler benim soru çözerken veya matematik kullanmam gereken herhangi bir sorun karşısında planlayacağım ve uygulayacağım sorunu çözme yöntemimde büyük bir değişikliğe neden olacağına inanıyorum ve bu değişikliğin iyi yönde olacağını biliyorum.