Mudanya Ateşkes Antlaşması Maddeleri, Tarihi ve Önemi

Mudanya Ateşkes Antlaşması nedir? Mudanya Ateşkes Antlaşması, TBMM ile İtilaf Devletleri arasında 11 Ekim 1922’de imzalanan antlaşmadır. Bu antlaşma ile Kurtuluş Savaşı bitti.

Bu yazımızda Mudanya Ateşkes Antlaşması ne zaman, nerede, niçin ve kimler arasında imzalandı? Tüm maddeleri nelerdir?  Mudanya Ateşkes Antlaşması önemi ve özellikleri nelerdir? Mudanya Ateşkes Antlaşması’na Yunanistan neden katılmamıştır? Mudanya Ateşkes Antlaşması ile savaşmadan alınan yerler nereleridir? sorularını yanıtladık.

Mudanya Ateşkes Antlaşması Nedir?

Mudanya Ateşkes Antlaşması, TBMM ile İtilaf Devletleri arasında 11 Ekim 1922’de Bursa’nın Mudanya ilçesinde imzalanan bir ateşkes antlaşmasıdır. Bu ateşkes antlaşması ile Türkiye’de Kurtuluş Savaşı sona erdi.

Mudanya Ateşkes Antlaşması Nasıl Başlamıştır?

Mudanya Ateşkes Antlaşması, Millî Mücadele’nin son savaşı olan Büyük Taarruz’dan sonra gerçekleşmiştir. Mustafa Kemal, 5 Eylül 1922’de Doğu Trakya’nın Türkiye’ye ait olduğunu İtilaf Devletleri’ne bildirmiştir. O sıralarda Türkiye ile arası iyi olmayan Birleşik Krallık, Doğu Trakya’dan çekilmek istememiştir. Birleşik Krallık, Doğu Trakya’ dan çekilmek istemese de İtilaf Devletleri’ndeki diğer devletler yine bir savaşın çıkmasından korkmuşlardır.

Birleşik Krallık ve Türkiye arasında ne kadar anlaşmazlıklar yaşansa da 3 Ekim 1922 gününde, Mudanya’da İtilaf Devletleri ile Türkiye arasında görüşmeler başlamıştır. Bu görüşmelere Türkiye’den Türkiye Büyük Millet Meclisi’ni temsil etmek için İsmet İnönü gitmiştir. İsmet İnönü dışında Fevzi Paşa ve Refet Paşa da bu görüşmeler için Mudanya’ya gitmiştir. İtilaf Devletleri’nden gelen kişiler ise aşağıdaki gibidir:

• Fransa’dan General Charpy gelmiştir.
• Birleşik Krallık’ tan General Harington gelmiştir.
• İtalya’dan General Mombelli gelmiştir.

Bu görüşmelere gelmesi beklenilen Yunanistan’dan Albay Sariyanis ve General Mazarakis Mudanya’ya gelmemişlerdir. Mudanya açıklarında olan bir İtilaf Devletleri gemisinde beklemişlerdir.

Mudanya Ateşkes Antlaşması Tarihi

Mudanya’da yapılan görüşmelerde genel olarak Boğazlar, İstanbul ve Doğu Trakya hakkında konuşulmuştur. Türkiye, bu görüşmelerde daha fazla savaş yaşanmadan Trakya’nın Türklere bırakılmasını istemiştir. Bu isteğe ek olarak Meriç Nehri’ndeki kuvvetlerin nehrin batısına geçmelerini ve Karaağaç’ın Türklere bırakılmasını istemiştir. Türklerin bu isteklerini sadece Fransa olumlu karşılamıştır. Birleşik Krallık ve İtalya bu istekleri olumlu karşılamamıştır. Bu anlaşmazlıklar yüzünden 5 Ekim günü yapılan görüşmeler kesilmiştir. Görüşmelerin kesilmesi üzerine 6 Ekim günü Mustafa Kemal, ordulara Boğazlarda serbestçe gezme izni vermiştir. O sırada İsmet Paşa ise İtilaf Devletleri’ne hemen Trakya’yı boşaltmalarını, yoksa harekete geçeceklerini söylemiştir.

Birleşik Krallık, Trakya’da kalmak istese de Türkiye’nin bu kadar kararlı olması onları şaşırtmıştır. Türklerin bu kararlı tutumundan sonra Paris’e giden Lord Curzon, 6 Ekim’in akşamı müttefiklerine Trakya’nın en fazla bir ay içinde Türklere bırakılması hakkında konuşmuştur. Bu isteklerden sonra 9 Ekim günü Türkiye ve İtilaf Devletleri görüşmek için tekrar masaya oturmuşlardır. Yeni başlayan görüşmeler sırasında İtilaf Devletleri’nin Meriç Nehri’nin batısına çekilme fikri Yunanlıların pek hoşuna gitmemiştir. Bunun üzerine isyan eden Yunanlılara General Harrington, Yunanistan’ın bu konu hakkında anlaşmak istemese bile anlaşmayı yapacaklarını söylemiştir.

Mudanya Ateşkes Antlaşması Maddeleri

Bunca görüşmelerden sonra 11 Ekim 1922’de Mudanya Ateşkes Antlaşması imzalanmıştır. Doğu Trakya’dan Yunanlıların çıkarılması, Doğu Trakya’nın Türklere bırakılması ve savaş dönemindeki güvenliği sağlamak için birkaç hususa karar verilmiştir.

Not: Yukarıdaki görsele tıklayarak Mudanya Ateşkes Antlaşması’nın orijinal tüm maddelerini bilgisayarınıza indirebilirsiniz.

1. Birinci madde olarak Yunanistan ile Türkiye arasındaki anlaşmazlıkların son bulunacağı yazılmıştır. Bu madde ile uzun süren Türk-Yunan sorunu diplomatik olarak son bulmuştur.

2. İkinci madde olarak Yunanistan’ın geri çekileceği sınır belirlenmiştir. Bu madde ile Türkiye yeni sınırlar kazanmıştır.

3. Üçüncü madde olarak barış sağlanana kadar Meriç Nehri’nin doğusunda müttefiklerce işgal yapılacaktır. Bu madde ile Türkiye, İtilaf Devletleri’nden gelecek herhangi bir müdahaleye karşı önlem almıştır.

4. Dördüncü madde olarak Edirne çevresinde çalışan demiryolunun belirli bir kısmı Türk, Yunan ve üç müttefikten oluşan bir komisyon tarafından kontrol altında tutulacaktır. Bu madde ile Türkiye’nin ulaşım konusunda bağımsızlığı azalmıştır.

5. Beşinci madde olarak Türkiye, Yunanistan’ın Doğu Trakya’daki askeri tüm malzemeleri, yiyecekleri ve askeri yapıları boşaltması için on beş gün vermiştir. Bu madde ile Doğu Trakya’da hiçbir Yunan eşyası, binası kalmamıştır.

6. Altıncı madde olarak Yunan memurlarının en çok otuz gün içerisinde Doğu Trakya’yı bırakıp yerlerine Türk memurlarının geleceği yazılmıştır. Bu madde ile Doğu Trakya’nın tamamen Türkleştirilmesi sağlanmıştır.

7. Yedinci madde olarak TBBM Hükûmetinin, memurlarla birlikte, sınırlarının korunması için en fazla sekiz bin asker olunması gerektiği yazılmıştır. Bu madde ile Türkiye’nin askeri anlamda bağımsızlığı azalmıştır.

8. Sekizinci madde olarak Yunanlıların Doğu Trakya’dan çekilmesini müttefik devletlerden oluşan bir kurulun yapacağı yazılmıştır. Bu madde ile Türkiye’nin Yunanlıları Doğu Trakya’dan atarken onlara zarar vermeyeceği ve tarafsız bir şekilde çıkarma işlemi yapılacağı anlaşılmaktadır.

9. Dokuzuncu madde olarak yedi taburdan oluşan müttefik kuvvetlerinin, Doğu Trakya’yı işgal edecekleri ve oranın güvenliğini sağlayacakları yazılmıştır. Bu maddeye göre Türkiye’nin, Doğu Trakya’nın güvenliği hakkında emin olmak istediği anlaşılmaktadır.

10. Onuncu madde olarak Yunan kuvvetlerinin otuz gün içinde Türkiye’yi boşaltması ve Türk olmayan vatandaşlara iyi bakılırsa Yunan kuvvetlerinin daha kısa sürede ülkeden çıkacakları yazılmıştır. Bu madde ile Türkiye sınırları içindeki yabancı vatandaşlara iyi davranılması hakkında bir önlem alınmıştır.

11. On birinci madde olarak TBMM’nin kuvvetlerinin belirli çizgiler üzerinde duracakları, Barış Konferansı’nın açılışına kadar ve Barış Konferansı’nın yapıldığı sürece bu çizgileri geçmeyecekleri yazılmıştır. Bu madde ile Türkiye’nin İtilaf Devletleri tarafından askeri kuvvetlerinin bağımsızlığı elinden alınmıştır.

12. On ikici madde olarak Müttefik Devletleri’nin kuvvetleri, Barış Konferansı sonuçlanana kadar oldukları yerde kalacaklardır. Bu süre zarfı içinde TBMM Hükümeti’nin, Müttefik Devletleri’nin kaldıkları yerlere saygılı bakacakları yazılmıştır. Bu madde ile Müttefik Devletleri’nin korunması amaçlanmıştır.

13. On üçüncü madde olarak TBMM Hükümeti’nin, Barış Antlaşması imzalanana kadar Doğu Trakya’ya askeri güç göndermeyeceği yazılmıştır. Bu madde ile Türkiye’nin Doğu Trakya’daki savunması engellenmiştir.

14. On dördüncü madde olarak bu maddelerin, imzalandıktan üç gün sonra yürürlüğe gireceği yazılmıştır. Bu antlaşma, Mudanya’da 11 Ekim 1922 günü Fransızca olarak imzalanmıştır.

Mudanya Ateşkes Antlaşması Sonuçları

Mudanya Ateşkes Antlaşması’nın sonunda Yunanlıların, İtilaf Devletleri’nin kurdukları Osmanlı Devleti’ni bölüştürme projesinde bir alet olarak kullanıldıkları, ayrıca kuvvetlerini ise başta Birleşik Krallık olmak üzere İtilaf Devletleri’nden aldıkları öğrenilmiştir. Bu antlaşma, Türkiye’nin, Millî Mücadele’de sadece Yunanlılara karşı değil, tüm müttefik cephelere karşı mücadele verdiğini kanıtlamıştır. Ayrıca yapılan bu antlaşmadan sonra İtilaf Devletleri, TBMM’yi siyasi olarak tanımıştır. Mudanya Ateşkes Antlaşması’ndan sonra Boğazların kontrolünden çıkabilecek Türkiye-Birleşik Krallık sorunları çözülmüştür. Boğazların kontrolleri Türklerin eline geçmiştir. Millî Mücadele’de verilen onca savaştan sonra bu antlaşmayla da iyi bir sonuç alan Türkiye, askeri zaferlerin ilerde siyasi zaferleri de getireceğini kanıtlamıştır.

Bu antlaşmadan sonra Mustafa Kemal’in belediye başkanlıklarına ve Müdâfaa-i Hukuk cemiyetlerine yönelik yayımladığı genelgede, Millî Mücadele’nin ilk getirinin Mudanya’dan alındığını, ordumuzun azmi ve gücü olmasaydı Barış Konferansı’ndan bu kadar iyi sonuçları alamayacağımızı yazmıştır. Yunanistan’ın Doğu Trakya’dan çekilmesi, Millî Mücadele’deki savaş yapılmadan kazanan tek yerin Doğu Trakya olmasını sağlamıştır. Doğu Trakya, yapılan bu antlaşma sonucunda TBMM kontrolü altına alınmıştır. Mudanya Ateşkes Antlaşması’nda İtilaf Devletleri tarafından tanınan TBMM, daha sonra olacak olan Lozan Barış Konferansı’na da çağırılmıştır. Millî Mücadele’de Türkiye, verdiği onca savaş ve zaferden sonra İtilaf Devletleri’ne gücünü göstermiştir. İtilaf Devletleri’nin aldığı onca mağlubiyetin sonucunda Birleşik Krallık’ta Loyd George Hükümeti ömrünü yitirmiştir. Buradan Türkiye’nin bu zaferinin başka ülkelerdeki siyasi yönetimi de etkilediğini görmüş oluruz. Son olarak, İtilaf Devletleri’nin TBMM’yi tanıyıp ayrıca Lozan Konferansı’na da çağırması, Osmanlı Hükümeti’nin yok sayıldığını göstermiştir.

Mudanya Ateşkes Antlaşması Önemi

Mudanya Ateşkes Antlaşması, Türkiye için çok önemli bir antlaşmadır. Bu antlaşma ile Türkiye, yaklaşık üç yıl süren milli mücadelenin askeri safhasını tamamlamıştır. Üç yıldır süren, Türklerin yurtlarını kurtarma çabalarının sonucu olan Mudanya Ateşkes Antlaşması’nın önemi ve özellikleri Türkler için çok önemlidir.

Aşağıda, Mudanya Ateşkes Antlaşması’nın sonucunda çıkan bazı olayların Türkler açısından önemi verilmiştir:

• Mudanya Ateşkes Antlaşması’nda TBMM’nin İtilaf Devletleri tarafından tanınması, Osmanlı Devleti’nin yok sayıldığını göstermektedir. Bu da TBMM’nin yönetime geçtiği anlamına gelmektedir. TBMM’nin yönetime geçmesi, ilerde Cumhuriyet’in kurulmasını sağlamıştır.
• Mudanya Ateşkes Antlaşması ile Mondros Ateşkes Antlaşması sonlanmıştır. Mondros Ateşkes Antlaşması, Osmanlı Devleti’nin neredeyse tüm egemenlik haklarını kısıtlamıştır. Fakat Mudanya Ateşkes Antlaşması ile Türkiye egemenlik haklarını tekrardan kazanmışlardır.
• Mudanya Ateşkes Antlaşması’ndan sonra TBMM’nin Lozan Konferansı’na çağırılması, İtilaf Devletleri’nin TBMM’ye saygılı olduklarını göstermiştir. TBMM’nin birçok devlet tarafından tanınmasını sağlamıştır.
• Doğu Trakya’dan Yunanlıların savaş yapılmadan çekilmesi, yıllar süren Türk- Yunan çatışmasını kansız ve sorunsuz bir şekilde bitmesini sağlamıştır.
• Mudanya Ateşkes Antlaşması ile Kurtuluş Savaşı’nı birçok ülke tanımıştır. Bu da Türklerin gücünü herkese göstermiştir.

Not: Bu konuyla ilgili olarak Mondros Ateşkes Anlaşması’na Yönelik Tepkiler başlıklı yazımızı da inceleyebilirsiniz.