Köy Enstitüleri İlkeleri Nelerdir? Köy Enstitüleri Eğitim Anlayışı

Köy Enstitüleri üzerine hazırladığımız bu yazı dizisi beş bölümden oluşmaktadır. Köy Enstitüleri yazı dizimizin tüm yazılarına aşağıdaki başlıklara tıklayarak ulaşabilirsiniz.

• Köy Enstitüleri Neden, Ne Zaman ve Nerede Kuruldu?
• Köy Enstitüleri Öğretmenleri ve Öğrencileri Kimlerdir?
• Köy Enstitüleri İlkeleri Nelerdir? Köy Enstitüleri Eğitim Anlayışı
• Köy Enstitüleri Programı, Dersleri ve Eğitim Felsefesi
• Köy Enstitüleri Neden ve Ne Zaman Kapatıldı?

Köy Enstitüleri İlkeleri

Köy enstitüleri, Türkiye’de sınıf öğretmeni yetiştirmek üzere 17 Nisan 1940 tarihinde açılmış okullardır. Tamamen Türkiye’ye özgü olan bu eğitim sisteminin bazı temel ilkeleri vardı. Bu yazımızda Köy Enstitüleri ilkeleri ile Köy Enstitüleri eğitim anlayışı konusunu aşağıda başlıklar altında inceledik.

Eşitlik İlkesi

“İnsanlık tarihi, eşitsizliği azaltmaya ya da tümüyle ortadan kaldırmaya yönelik sayısız girişimlerle doludur. Köy Enstitüleri de bu yönde ülkemizde gerçekleştirilen ender girişimlerden biridir. … Köy Enstitüleri, köydeki kulu yurttaşa dönüştürerek doğal değil toplumsal açıdan eşitlikçi bir etik yaratmanın ön koşullarını hazırlamıştır.” Köy Enstitülerinin kısa bir süre eğitim vermelerine rağmen, ülke genelinde bunca şeyi değiştirebilmelerinin, bu kadar fazla etki yaratabilmelerinin ve hala unutulmadan kendinden söz ettirebilmelerinin ardında yatan temel neden budur.

Köy Enstitülerinde, Türkiye Cumhuriyeti tarihinin ilk yatılı karma eğitiminin verilmesi ve ders araç-gereçleri ya da diğer masrafların tamamen devlet tarafından karşılanması, bu kurumlardaki eşitlik anlayışının göstergeleridir. Zengin-fakir, doğulu-batılı, eğitimli-eğitimsiz gibi sıfatlaştırılabilen birçok özelliğin ve farklı etnik kökenlerin öğrenciler arasında bir ayrışmaya neden olmaması, öğrencilerin birbiriyle eşit haklara sahip olması, Köy Enstitüleri ilkeleri içinde eşitlik ilkesinin uygulamalarıdır.

Herkesi Başarılı Kılma İlkesi

“Köy Enstitüleri, her insani yeteneğe değer verildiği, herkesin başarabileceği bir işin kesinlikle bulunabileceğine inanıldığı ve bu ilkelerin uygulandığı kurumlardır.” Bu doğrultuda, öğrenciler enstitüdeki üçüncü yıllarının sonunda, eğer öğretmenlik için uygun olmadıkları düşünülürse, ebelik, hemşirelik gibi sağlık kollarına ya da sanat dallarına yönlendirilir; yetenekli oldukları, başarı gösterebilecekleri dallarda çalışmalar yapmaya teşvik edilirlerdi.

Demokrasi İlkesi

Herhangi bir ülkede, bir değerin halka aktarılması ve onlar tarafından benimsenmesi için izlenebilecek en temel yollardan biri o değeri eğitim sisteminin içine entegre etmektir. Bu değerin eğitimini alan çocuklar/gençler, kendi düşündüklerini bir sonraki kuşaklara aktaracağından ve ülkeyi bu değerler ışığında yöneteceğinden, değer eğitimi başarı kazanır. Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında da halka demokrasinin benimsetilmek istenmesi ve Köy Enstitülerinin geleceğin eğitmen ve yöneticilerini yetiştireceği düşünülürse, Enstitülerde demokrasi ilkesine ne kadar değer verildiği anlaşılabilir. Enstitülerin geleceğinde söz sahibi olan Yüksek Köy Enstitüsü yönetim kurulundaki 15 kişinin 8’inin gizli oy ile seçilmesi de bu kurumlarda demokrasinin bir yaşam biçimi haline geldiğini gözler önüne serer.

Öğrencilerin Yönetime Katılması İlkesi

Demokratik eğitim doğrultusunda, cumartesi günleri yapılan öz eleştiri toplantıları ve öğrencilerin yönetimdeki etkileri de oldukça önemli örneklerdir. Söz konusu olan toplantılar, kimi zaman İsmail Hakkı Tonguç gibi daha üst yöneticilerin de yer aldığı, öğrencilerin sistem ile ilgili düşüncelerini, talep ve şikayetlerini dile getirdikleri buluşmalardır. Fakir Baykurt’un Enstitünün Parlamentosu olarak ifade ettiği bu toplantılarda öğrenciler birleşerek okul başkan ve yardımcılarını seçer, yönetime katılırdı. Cumartesi toplantılarının birinde bazı çalışanların öğrencilere haksız davrandığının ortaya çıkması ve bu nedenle bu çalışanların işten çıkarılmaları ya da bazı öğretmenlerin bu toplantıların sonucunda öğrenci baskısına dayanamayıp işten ayrılmaları cumartesi günü öz eleştiri toplantılarının etkisini bizlere gösterir.

Bütünsellik İlkesi

Tonguç, Köy Enstitüleri sisteminin sadece köylerin kalkındırılması olarak algılanmasına karşı çıkmış, “asıl amacın köyün kendi unsurlarıyla içten canlandırılması” olduğuna dikkat çekmiştir. Ona göre Köy Enstitüleri sadece eğitim veren bir kurum değil, çocuklara hayatın kendisini tanıtan bir oluşumdur.

Çok Yönlülük İlkesi

Gerçek eğitim, insanın kişiliğini tüm yönleriyle tam geliştiren düzenli bir etkiler sistemidir. Kişiden kişiye değişen özelliklere cevap verebilmeli, öğrencilerin farklı alanlarda yeteneklerini geliştirmelerine imkan sağlamalıdır. Köy Enstitülerinde de öğrencilerin, kendilerini sadece bilimsel konularda değil; sanat, spor, müzik gibi alanlarda da geliştirmeleri beklenmiştir. Nitekim, bu beklenti öğrenciler tarafından karşılıksız bırakılmamış; her öğrenci bu alanlarda kendini geliştirmiş, hatta en az bir enstrüman çalabilir şekilde mezun olmuştur. “Köy Enstitüleri Sistemi, gerçekleştirdiği bu etkinlikleri mesleksel gereksinmenin de ötesinde, kişilerin hakkı olduğu için üstlenmiştir.”

Karma Eğitim İlkesi

1927 yılında Türkiye’de karma eğitim sistemine geçildi. Köy Enstitüleri açılmadan önce de karma eğitim verilmekteydi. Ne var ki, Köy Enstitüleri, Türkiye’de yatılı karma eğitim veren ilk kurum olmuştur.

Yıl Boyu Eğitim İlkesi

Köy Enstitüleri yılın sadece belirli dönemlerinde açık olan bir okul değildi, yılın 11 ayı eğitim verirdi. Ağustos ve eylül ayları arasında öğretmenlerin dönüşümlü olarak izne ayrılabildikleri, bu süre zarfı dışında sürekli aktif olarak eğitim ve öğretimin devam ettiği kurumlardı.

Kendi Kendini Eğitme İlkesi

Köy Enstitülerinde kendi kendini eğitme, yenilik ve gelişmelere sürekli açık olma, öğrencilere kazandırılması hedeflenen en önemli özelliklerdendi. Köy Enstitülerinde günlük zaman çizelgesine bakıldığında günlük elli dakikanın okuma saatlerine ayrıldığı fark edilmektedir. Bu okuma saatleri de Köy Enstitüleri ilkeleri arasındaki kendi kendini eğitme ilkesi doğrultusunda programa koyulan saatlerdir.