Malazgirt Savaşı Nedir? Malazgirt Savaşı Hakkında Bilgi

Malazgirt Savaşı, Türk tarihinin dönüm noktalarından biridir. Bu savaş sonucunda Türk Milleti, yeni ve ebedi bir vatan toprağı olan Anadolu coğrafyasına sahip olmuş, yeni ufuklara açılmıştır. Gerek Ortadoğu ve Batı dünyası gerekse Hıristiyan toplumu hoşgörü, adil yönetim ve dini serbestlik gibi birçok farklılıkla tanışma imkanı bulmuştur. Bu savaş Orta Çağ’ın son büyük Hıristiyan devleti olan Bizans’ın yıkılışına giden yolu açarak, Avrupa’da da pek çok değişime vesile olmuştur.

Malazgirt Savaşı Ne Zaman ve Nerede Oldu?

Malazgirt Meydan Muharebesi olarak da bilinen Malazgirt Savaşı, 26 Ağustos 1071 tarihinde, Bugünkü Muş ilinin Malazgirt ilçesinin yakınlarında Selçuklu İmparatorluğu ile Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğu arasında gerçekleşen bir savaştır.

Selçukluların zaferi ile sonuçlanan ve Malazgirt Zaferi olarak da anılan bu savaş, Türklerin Anadolu’yu yurt edindiği savaş olarak da bilinir.

Olay: Malazgirt Meydan Muharebesi

Yer: Malazgirt / Muş / Türkiye

Zaman: 26 Ağustos 1071

Taraflar: Selçuklu İmparatorluğu ve Doğu Roma İmparatorluğu

Malazgirt Zaferi konusunu incelemeden önce tarafların durumlarına genel hatlarıyla bakmak bu konunun daha iyi anlaşılmasına yardımcı olacaktır.

Malazgirt Savaşı Öncesinde Bizans

Doğu Roma İmparatorluğu yani diğer ismiyle Bizans, II. Basileios’un ölümünden sonra büyük bir karışıklığa girmişti. Bizans’ın en parlak dönemi olduğu söylenen ve altın çağ olarak lanse edilen II. Basileios döneminde devlet toprakları Tuna’dan Fırat’a kadar genişlemişti. Bu yüce imparatorun ölmesiyle birlikte başa gelenlerin kötü performansları sonucu Bizans güç kaybetmişti. Öyle ki 1025’ten 1071 yılına kadar olan süreçte Bizans ciddi bir güç kaybına uğramıştır.

Bizans İmparatorluğu, 1071 Malazgirt Savaşı öncesinde Anadolu’nun büyük bir kısmına hakimdi. Altın çağ döneminde yani II. Basileios hükümdarlığında birçok bölge Bizans topraklarına katılmıştı. Özellikle de XI. yüzyılın başlarında Arapların sahip oldukları topraklara akınlar yapılmış ve bazıları antlaşmayla bazıları da fetihe olmakla beraber topraklar himaye edilmişti. Fakat 1067 yılının mayısında İmparator X. Konstantinos Dukas’ın ölümüyle birlikte çocuklarını temsilen karısı Eudokia geçmişti. İlerleyen zamanda yönetim baskılarına dayanamayarak General Romen Diyojen (Romanos Diogenes) ile evlenerek tahtı ona bırakmıştır. İmparator Romen Diyojen’in tahta çıktığındaki ilk işi Selçuklulara karşı savaşı ele almak olmuştur.

Zira Selçuklu’nun da akınlarına ve toprak almasına dur demek gerekiyordu. Pek çok zorluklar içinden çıkarak, çoğunluğu yabancı asıllı ücretlilerden meydana gelen bir ordu kurdu. Bu ordu Peçenek, Oğuz, Norman, Frank, Alman, Bulgar, Rum, Rus, Gürcü ve Ermeni askerlerinden oluşuyordu. Tüm bunlara rağmen iç sıkıntılar halen devam etmekteydi. Gerek komutanlar gerekse bürokratlar arasında çekişmeler yaşanıyordu. Siyasi oyunlar, güveni tamamen ortadan kaldırmıştı.

Malazgirt Savaşı Öncesinde Selçuklular

Çağrı Bey henüz seferini yapmamışken bile Türk akınlarının olduğunu bildiğimiz Anadolu coğrafyası, Türkler için keşfedilmiş, durumu saptanabilmiş ve hayvanları için de güzel bir bölgeydi. 1054 yılında gerçekleştirilen seferle Anadolu alınmak istenmiş fakat sıkı mukavemet karşısında Selçuklu güçleri geri çekilmek zorunda kalmıştı.

Özellikle Selçukluların güçlenmeleri ve İran sahasının büyük kısmını ele geçirmeleriyle birlikte artık Bizans ile sınır komşuluğunun yanı sıra karşılıklı ilişkiler daha yoğun yaşanmaya başlamıştı. Tuğrul Bey’in ölümüyle birlikte tahta Alparslan geçmişti. Yeni hükümdarın, amcasının Anadolu siyasetini sürdürmeye niyetli olması ve devlet içerisinde düzeni sağlamasıyla Selçuklu ve Bizans arasındaki iplerin kopacağı açıktı. Bu arada da Bizans’ta gerçekleşen hükümdar değişikliği sonucu, imparatorun Selçuklu sorununu kesin bir sonuca bağlamak istemesi bir dönüm noktası olacağı anlamına geliyordu. Bu durum farkında olmasalar bile Bizans için aslında “kıyametin başlangıcı” olarak nitelendirilebilir.

Malazgirt Savaşı Nasıl Oldu? Savaşta Neler Yaşandı?

“Malazgirt Savaşı, tarihte, şartları teferruatlı ve kesin olarak araştırılmaya değecek kadar mühim bir rol oynamıştır.” diyerek bir makalesine başlayan Cahen, şüphesiz bu savaşın tarihi önemine vurgu yapmak istemiş ve tarihsel süreçte Malazgirt Savaşı’nın kalıcı etkilerine bilim dünyasının dikkatini çekmeye çalışmıştır. Savaş 26 Ağustos 1071 tarihinde Bizans İmparatoru Romen Diyojen ile Büyük Selçuklu hükümdarı Alparslan arasında gerçekleşmiştir.

1040 Dandanakan Savaşı ile daha da güçlenen Selçuklular, bu savaş sonrasında batıya doğru sınırlarını genişletme kararı aldılar. Anadolu’nun bir Türk yurdu haline gelmesini isteyen Selçuklular bu amaç doğrultusunda Bizans hakimiyetindeki Anadolu’nun içlerine doğru akınlar yapmaya başladılar.

Yol Tarifi: Yukarıdaki Malazgirt Savaşı haritasına tıklayarak Malazgirt Savaşı’nın yapıldığı yeri daha ayrıntılı inceleyebilirsiniz.

Bizans İmparatoru Romen Diyojen yaklaşan Selçuklu tehlikesinin farkına vararak bazı tedbirler aldı. 1068 baharında Anadolu’ya girmeye çalışan Selçuklu kuvvetlerine karşı harekat başlatarak Maraş’a kadar ilerledi. Fakat Selçuklu ordusu üstün gelerek Bizans’ı mağlup etti. Bu mağlubiyetten sonra Romen Diyojen, İstanbul’a dönmeye karar verdi. İstanbul’da ileri gelen insanlarla yaptığı görüşmelerde Selçuklularla olan husumete son vermeleri gerektiğine inanan Diyojen, Mart 1071’de  toplayabildiği bütün kuvvetlerle sefere çıktı. Ordu farklı milletlerden ve etnik kökenlerden oluşuyordu ve orduda en gelişmiş silahlar mevcuttu.

Malazgirt Savaşı Öncesi Çatışmalar

Malazgirt Savaşı’na kadar gelen süreçte iki ordu arasında ufak çaplı çatışmalar yaşandı ve genelinde de Selçuklu baskın olan taraftı. Bu çatışmaların bir tanesinde Bizanslıların savaş alanına getirmek için yola çıkardığı, Hz. İsa döneminden kalma olduğuna inanılan haçı ele geçiren Selçuklular’da moral seviyesini üst düzeye çıkarmıştı. Ayrıca Bizans İmparatoru Romen Diyojen’in yol üzerindeki Bitlisin Ahlat ilçesi yakınlarındaki Türk birliklerinin geri çekildiğini sanıp, Trakhaniotes komutasındaki oldukça kuvvetli olan birliklerini yol güvenliği sağlamak ve erzak almak için Ahlat çevresine göndererek, ordusunun gücünü yarıya indirmesi de Selçuklular için önemli bir avantaj olmuştu. Trakhaniotes ve komutan Urelius yanlarına yaklaşık 30.000 askeri alıp, Ahlat’a gitmişlerdir. Bizanslılar bunun sıkıntısını ileride yaşayacaklardır.

Bizans ordusunun ana bölümü Anadolu yakınlarına vardığında önemli mevkilerin Selçuklu denetiminde olduğunu gördüler. Ayrıca Bizans ordusunun gıda ve savaş malzemelerini yaklaşık 3000 araba taşıyordu ve çok çeşitli kuşatma araçlarını da yanlarında getirmişlerdi. Bunların içerisinde, İslam kaynaklarının belirttiğine göre yaklaşık 1200 askerin kullandığı etkili bir silah olan mancınık da mevcuttu.

Tarih 26 Ağustos 1071 Cuma gününü gösterdiğinde iki ordu karşı karşıya gelmişti. Tekrar söylemekte fayda var. Bizans ordusu yaklaşık 200.000 bin kişiden oluşuyordu ve bu kişiler farklı milletlerdendi. Bu yapı Bizans ordusunun manevi bakımdan zayıf ve ahenksiz olduğunu gösteriyordu. Bunun karşısında Selçuklu ordusu sayıca daha az fakat manen çok yüksek bir seviyedeydi.

Malazgirt Savaşı’nda Alparslan’ın Sözleri

Malazgirt ovasında kılınan namazdan sonra Alparslan askerlerini topladı ve atından inerek secdeye kapanıp şu sözleri söyledi: “Ya Rabbi ! Seni kendime vekil yapıyor, âzâmetin karşısında yüzümü yere sürüyor, uğrunda cihâd ediyorum. Ey Allahım! Niyetim halistir; bana yardım et!”. Sultan beyaz elbiselerini giydi; atının kolanlarını sıktı, kuyruğunu bağladı, kılıç ve topuzunu alıp atına bindi. İslâm’ın büyük gazisi Alparslan şu son vasiyette bulundu: “Ey Askerler!… Eğer şehid olursam bu beyaz elbise kefenim olsun. Ben nefsimi Allah’a adadım. Benim için şehadet de, muzaffer olmak da bir saadettir. Zaferi kazanırsak istikbal bizimdir”.

Malazgirt Savaşı Taktikleri ve Planı

Bu sözlerinden sonra muharebe başladı. Selçuklu hükümdarı Alparslan’ın bozkır çevirme hareketiyle Türk ordusu hilal şeklinde yayıldı. Muharebe sürecinde henüz iki saat geçmişken Peçenek ve Uz Türkleri milli bir his ile Selçuklu tarafına geçtiler. Mezhep baskısı yüzünden Bizans’a kızgın olan Ermeni kuvvetleri de savaş meydanını terk etti. Tüm bu ordudan ayrılma olayları Bizans’ın canını oldukça sıkmıştı. Çok geçmeden akşam üzeri bir vakitte Bizans ordusu Selçuklular tarafından mağlup edildi. Kaçan bazı askerler dışında Bizans İmparatoru da aralarında olmak birçok kişi esir alındı. Selçukluların bu zaferinden sonra Abbasi Halifesi başta birçok lider tebrik ve teşekkür mektupları gönderdiler. Ayrıca birçok İslam şairi de Alparslan’ı öven kasideler yazdı. Bu savaş sonucunda Türkler Anadolu’ya on beş yıl içerisinde girdiler. Bu galibiyet sonrası Anadolu’nun tapusu Türklerin eline geçti. Bu bakımdan Malazgirt Meydan Muharebesi Türk tarihi açısından önemli bir dönüm noktası olmuştur.

Malazgirt Savaşı Sonuçları

Bu savaştan yalnızca taraflar etkilenmemiştir. Malazgirt Savaşı dünya tarihinin de dönüm noktalarından biridir. Bu savaşın İslam ve Hıristiyan kavimlerin kaderleri, Akdeniz bölümü ve üç kıtada yüzyıllarca süren büyük sonuçlarını göz önüne alırsak nasıl dünya tarihini önemli ölçüde etkilediğiniz anlayabiliriz. Malazgirt Savaşı sonuçlarını maddeler halinde şöyle özetleyebiliriz;

• Çökme tehlikesiyle karşı karşıya kalan Abbasi hilafeti kurtarılmış, tarihin seyri değişmiştir.
• Türklerin hakimiyet kurduğu Müslümanların kaderleri yeni bir şekle bürünmüştür.
• Anadolu’da hüküm sürmeye çalışan Bizans Devleti’nin gücü tamamen kırılmış, Türk egemenlik sınırları genişlediğinden, yurtsuz kalan Türklere yeni bir vatan yurdu açılmıştır.
• Yeni coğrafyanın etnik siması süratle ve külli olarak değişmeye başlamış, Türkleşme ve
• İslamlaşma süreci hız kazanmıştır.
• İstanbul Üsküdar’a yapılan akınlar sonucu iki yıl içerisinde Anadolu Selçuklu Devleti doğmuştur. (1075)
• Türk gücüne karşı koyamayacağını anlayan Bizans, Batı’dan yardım isteyerek Haçlı Seferleri’nin başlamasına sebep olmuştur.
• Orta Asya’dan Akdeniz’e, Kafkasya’dan da Mısır’a kadar Selçuklu Devleti hakimiyet sağlamıştır.
• Balkanlardaki Slav halkların, Bizans’ın sosyal, ekonomik, siyasi ve dini tahakkümünden kurtularak, bağımsızlıklarını elde etmeleri hızlanmıştır.
• Yüzyıllardır süregelen Bizans’ın din, mezhep ve inanışlara yaptığı baskılar kalkmış, yeni coğrafyaya din ve vicdan özgürlüğü gelmiştir.
• Osmanlı Devleti’nin kuruluşuna zemin hazırlayan hadiselerden birisi olmuştur.

Malazgirt Savaşı Tarihi Önemi

Milletlerin tarihlerinde çok önemli dönüm noktaları vardır. Bu dönüm noktaları ya o milletlerin yok olmalarına ya da yükselmelerine sebep olmaktadır. Kavimler Göçü bu olay akışına iyi bir örnektir. Bu olay Roma İmparatorluğu’nun ikiye ayrılmasına (395) daha sonra da Batı Roma İmparatorluğu’nun çöküşüne yol açmıştır. Bunun yanında Fransız Devrimi yepyeni bir Fransa’nın doğmasına sebep olmuştur. Keza Fransız İhtilali beraberinde sadece Fransa’da değil Avrupa’da da birçok değişikliğe yol açmıştır.

Türk tarihinde de birçok dönüm noktaları vardır. Bu dönüm noktalarına örnek olarak şunları verebiliriz: Büyük Hun Devleti’nin başına Mete Han’ın geçmesi, ilk Türk adını taşıyan devlet olan Göktürk Devleti’nin kurulması, Talas savaşı ile Türklerin İslamlaşma süreci, Malazgirt Savaşı ile Anadolu’nun kapılarının Türklere açılması, Fatih’in İstanbul’u fethetmesi, 1683’teki ikinci Viyana kuşatmasından sonra Osmanlı Devleti’nin çöküşünün hızlanması ve Osmanlı’nın kalan son toprakları üzerinde 1923 yılında Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin kurulmasıdır.

Engin tarihimizde şerefle yerini koruyan bir zafer olan Malazgirt Savaşı şüphesiz Türk tarihinin en büyük dönüm noktalarından birisi olmuştur.

Not: Bu konuyla ilgili olarak Malazgirt Savaşı gibi yine bir Ağustos ayında yaşanan Büyük Taarruz Nedir? Büyük Taarruz Ne Zaman, Nerede Başladı? başlıklı yazımızı da inceleyebilirsiniz.