Karamanoğulları Kimdir? Nerede Kuruldu? Tarihi ve Özellikleri

Karamanoğulları Beyliği, Osmanlı Devleti’ne en çok zorluk yaşatan beylik olarak bilinmektedir. Bu yazımızda, Karamanoğulları Beyliği’nin Selçuklu Devleti zamanındaki durumu, Osmanlı Devleti ile ilişkileri ve ne zaman Osmanlı Devleti egemenliğine girdiğinden bahsedilecektir. Özetle Karamanoğulları ne zaman kurulmuştur? Karamanoğulları ne zaman yıkılmıştır? Karamanoğulları Beyliği’nin Osmanlı Devleti ile ilişkileri nasıldır? Karamanoğulları ne zaman Osmanlı Devleti egemenliğine girmiştir? sorularına yanıtlar verdik.

Karamanoğulları Beyliği (1256-1487)

1016 yılında Çağrı Bey’in keşif seferinden ve Malazgirt Savaşı’nın kazanılmasından sonra Selçuklular Anadolu’ya akın etmeye başlamıştır. Fazlaca Oğuz Boyu Anadolu’ya göç etmiştir, bu durum Anadolu’nun Türk yurdu haline gelmesini sağlamıştır. Daha 12. yüzyıl başlarında Batılıların Anadolu’dan bahsederken “Turcia” kelimesini kullanması Anadolu’nun o zamanlardan beri Türk yurdu olduğunun en büyük kanıtıdır. Bu göçlerle Anadolu’ya gelen ilk boylardan biri de Karaman Türkmenleridir. Anadolu’daki Selçuklular; buraya gelen Karaman Türkmenlerini Ermenek, Gülnar, Anamur, Silifke, Mut gibi, Selçukluların askeri açıdan uç bölgeleri, yani önemli mevkiler olan Taş İli (bugünkü İçel) bölgesine yerleştirmişlerdir. Karamanoğulları, yerleştirdikleri bu bölge merkezli geniş ve önemli coğrafyaya büyük gelişmeler yaşatmıştır.

Karamanoğullarının nereden geldiği ve hangi Oğuz boyundan olduğu hakkında çok farklı görüşler ortaya atılmıştır. Ancak hiçbiri tam anlamıyla doğrulanamamaktadır. Osmanlı öncesi boylar hakkında hiç yok denilebilecek kadar az kaynak olmasına rağmen Karamanoğulları Beyliği’nde farklı olarak birkaç adet kaynak bulunabilmektedir. Bu kaynakları yazanlar ise ikiye bölünmektedir:

Karamanoğullarının Avşar boyundan olduğunu iddia edenler ve Salur boyundan geldiğini iddia edenler. Araştırmacılar her ne kadar bu konuya açıklık getirmeye çalışsalar da başarılı olamamaktadırlar. Çünkü bu konu hakkında kaynak olan kişiler de doğruda çelişki yaşamaktadırlar.

Karamanoğlu Beyliği, Osmanlı Devleti ile ilişkileri en karmaşık ve iyi olmayan beyliktir. Daha sonradan Osmanlı egemenliğine girse de onun öncesinde Osmanlı ile aralarında pek çok anlaşmazlık olmuştur. Osmanlı’yı en çok zorlayan beylik olarak da bilinmektedir. Bu yazımızda, Karamanoğullarının Anadolu’ya geldikleri ilk zamanları ve Osmanlı ile olan anlaşmaları ve ilişkileri hakkında bilgiler içermektedir.

Karamanoğulları Tarihi

1220 yılı ve sonraki yıllarda Moğolların gerçekleştirdiği istilalar sebebiyle Türkmen boyları ülkelerini terk ederek, çoğunlukla, Anadolu’ya gelmekteydi. I. Alaeddin Keykubad, Isauria bölgesini 1225 yılında ele geçirmiş ve Selçuklu ülkesine dâhil etmiştir. Anadolu’ya gelen Türkmen boylarından biri olan Karamanlılar, 1. Alaeddin Keykubat tarafından Ermenek civarına, Kamış isimli yerleşim yerine yerleştirilmişlerdir.

Karamanlıların reisi Nure Sûfî’dir. Karaman, Zeynel Hac, Bonsuz, Oğuz Han ve Timur Han isimli oğulları olan ve sınırlarını biraz daha genişleten Nure Sûfî, 1231’de girdiği bir çarpışmada zafer kazanamaması üzerine Konya ve Ermenek civarına çekilmek zorunda kalmıştır. Karaman aşireti, Nure Sûfî’nin oğlu Kerimüddîn Karaman Bey önderliğinde Kilikya civarındaki uçlardaki Türkmen dağları denilen kesimde Varsak, Kosun, Durgut, Bulgar, Göges (bugünkü adı ile Paşabağı, Göves) gibi diğer Türkmen aşiretleri ile birliktelik kurarak güçlenmiştir.

Karamanoğulları Ne Zaman ve Nasıl Kuruldu?

Karaman Bey, geçimini Toroslardan bulduğu ve çıkardığı odun kömürünü Larende’ye getirip satarak sağlayan bir beydir. Moğol kumandanı Baycu, Anadolu’ya geldiği sırada yaşanan karmaşıklığı fırsata çevirmiş ve aşireti ile birlikte yol kesmeceye ve yağmacılığa başlamıştır. Bu yıllarda Selçuklu tahtına geçen 4. Rükneddin Kılıçarslan, sakinleştirmek ve himayesi altına daha kolay alabilmek için Karaman Bey’e bulunduğu yerin vergisinin kendisine verilmesi teklifini sunmuştur. Bu teklif karşısında Karaman Bey ve tebası daha da asileşmiştir. Tekliften sonra Kerimüddîn Karaman Bey Ermenek, Mut, Silifke, Mera ve Gülnar kalelerine saldırılarda bulunmuştur. Ermenek Kalesi’ni ele geçirerek Ermenek Beyi lakabını da kazanan Karaman Bey giderek güç kazanmıştır. Daha sonra Sultan 4. Rükneddin Kılıçarslan’ın emirlerini dinlememiş, işgal hareketlerini eski Isauria ülkesi ve Silifke’ye kadar genişletmiş, 4. Rükneddin Kılıçarslan’ın halkını esir tutmuştur. Bir ara 4. Rükneddin ile ilişkisini düzelten Karaman Bey, bu tavrını kısa sürdürmüş ve iki taraf yeniden anlaşmazlıklar yaşamaya başlamıştır.

Karaman Bey; kardeşleri Bonsuz ve Zeynel-Hac ile 1261’de, Sultan 2. İzzeddin Keykavus’u tekrar tahta geçirme emeliyle, Konya’ya yürümüştür. Ancak Konyalıların desteğine rağmen yenilgiye uğramıştır. Kardeşleri Bonsuz ve Zeynel-Hac yakalanmış, birkaç gün sonra asılmışlardır. Bu olaydan bir süre sonra Karaman Bey Manya Kalesi’nde yenilgiye uğramış, aldığı ağır yaraların çok kan kaybettirmesi sebebiyle vefat etmiştir.

Karaman Bey’in alıkoyulan çocuklarını, Sultan 4. Rükneddin Kılıçarslan’ın ölümünden sonra, Muineddin Pervane serbest bırakmıştır. Karaman Beyliği’nin başına ailenin kararı ile Karaman Bey’in en büyük oğlu olan Şemseddin Mehmed Bey geçmiştir. Karaman Bey’in bağımsızlık için verdiği mücadeleyi oğlu Şemseddin Mehmed Bey de devam ettirmiştir. Selçukluların karşısında olan Niğde Emiri Hatıroğlu Şerafeddin ile birlik olmuştur. Hatıroğlu Şerafeddin Bey, Ermenek askeri kumandanlığını Hotenli Bedrüddin İbrahim’in elinden alarak Karamanoğlu Mehmed Bey’e vermiştir.

Karaman Bey Sonrası Karamanoğulları

Mehmed Bey de babası Karaman Bey gibi yayılmacılık politikasını izlemiş, birçok yere saldırmış, kimisini almış kimisinde ise yenilgiye uğramıştır. Düzenlediği saldırılardan birinde amcaoğulları ve kardeşleri ile birlikte öldürülmüştür. Bu ani ölümden sonra Karamanoğulları Beyliği bir dönem için durgunluk yaşamıştır. Karamanoğlu Şemseddin Mehmed Bey’den sonra Karaman tahtına Güneri Bey oturmuştur. Bedreddin Mahmud ve Yahşi Bey ile birliktelik kurmuş, Karamanoğlu Beyliğini eski gücüne kavuşturmuştur. Selçuklunun saltanat kavgalarına karışan Karamanoğlu Güneri Bey, 1287’de Ermenilerin elinde bulunan Tarsus Kalesini almıştır.

Güneri Bey’den sonra Karaman Beyliği tahtına Güneri Bey’in kardeşi Mecdüddin Mahmud Bey geçmiş; Mahmud Bey’den sonra tahta oğlu Burhaneddin Musa Bey geçmiştir. Bu yıllarda Anadolu Beylerbeyi Emir Çoban, Selçuklu Devleti’nin yıkılması üzerine bağımsızlık mücadelesine giren beyliklerin üzerinde baskı kurmuş, beylerin üzerine sefer düzenlemiştir. En başta Konya’yı Karamanoğullarının elinden almıştır. Bu olaydan sonra Karamanoğulları Beyliği herhangi bir gelişme yaşayamamış, saltanat sürekli değişmiştir.

Karamanoğulları İle Osmanlı Devleti İlişkileri

Osmanlı Beyliği ve Karaman Beyliği ilk defa Karamanoğlu Alaeddin Ali Bey zamanında temasa geçmiştir. Osmanlı’nın o zamanlardaki hükümdarı 1. Murad, Germiyan ve Hamid mevkilerini satın almıştır. Böylelikle Osmanlılar ve Karamanlılar komşu olmuştur. 1. Murad’ın kızı Melek Hatun ile evlenmiş olan Karamanoğlu Alaeddin Ali Bey, 1. Murad’ın seferde bulunduğu bir zamanda Beyşehir’i geri almıştır ve civar mevkilere işgal saldırılarında bulunmuştur. Bu olay, Osmanlı ve Karaman arasındaki gerginliği başlatan olaydır.

İlk defa, 1387 yılında, Osmanlı ve Karaman kuvvetleri karşılıklı mücadele vermiştir. Bu karşılaşma soncunda Konya Kalesi’ne sığınmak durumunda kalan Alaeddin Ali Bey, 1. Murad ve askerleri tarafından kuşatılmıştır. Halkının ısrarları üzerine 1. Murad’a elçi gönderip af dilemiş, 1. Murad’ın kabul etmemesi üzerine eşi Melek Hatun’u göndererek af dileme yoluna başvurmuştur. Taraflar arasında anlaşma yapılmış, 1. Murad Beyşehir’i almış ve Bursa’ya dönmüştür.

1. Murad’ın ölümünden sonra Osmanlı hükümdarı olan Yıldırım Bayezid, hükümdarın değişmesini fırsat bilen Karamanoğlu Alaeddin Ali Bey’in civar bölgelerine akın etmeye hazırlanmasına fırsat vermemiştir. Yıldırım Bayezid Konya üzerine yürümüş, Karamanoğlu Alaeddin Ali Bey Taş İline çekilmek durumunda kalmıştır. Bu olay üzerine Osmanlı ve Karaman arasında bir anlaşma daha yapılmıştır. Anlaşmaya göre Karamanlılar akın ettikleri bazı köyleri Osmanlı’ya bırakmıştır ve Çarşamba Suyu iki taraf arasındaki sınır kabul edilmiştir. Yıldırım Bayezid daha sonra Karamanoğlu Alaeddin Ali Bey’in eşi Melek Hatun’un, oğulları Ali Bey ve Mehmed Bey ile birlikte savundukları Larende (Karaman) Kalesi’ni ele geçirmiştir. Yıldırım Bayezid, Karaman seferi zaferiyle Konya, Larende, Akşehir ve Aksaray gibi Karamanlılara ait olan şehirleri ele geçirmiş, ülkesi Osmanlı’nın sınırlarını Antalya iline kadar genişletmiştir.

Karaman’ın Koyunu Sonra Çıkar Oyunu

Osmanlı hükümdarlarının çoğu Karamanlılar ile kötü ilişkilere sahiptir fakat hükümdarların diğer kısmı iyi ilişkiler kurmaktan yanalardır. Örneğin Osmanlı’nın beşinci padişahı 1. Mehmed, Karaman ile ilişkilerini iyi tutmaktan yana olan padişahlardandır. 1. Mehmed, kardeşleriyle anlaşmazlığa düşse de Karamanoğlu Mehmed Bey ile arasını iyi tutmuştur. 1. Mehmed’in bu iyi tutumlarına rağmen Karamanoğlu Mehmed Bey kardeşler anlaşmazlığa düştüğü zamanları fırsata çevirmiştir.

Bu olayların üzerine 1. Mehmed Canik’e gitme hazırlıkları yaparken Karamanlıların da saldırı hazırlığı yaptıklarını öğrenmiştir. Bunun üzerine 1. Mehmed Konya’ya yürümeye başlamış ancak Ankara’da iken hastalanmıştır. 1. Mehmed, birinin Karamanoğlu Mehmed Bey’i bulup getirmesi emrini vermiş, Bayezid Paşa bu emre uyarak Mehmed Bey’i 1. Murad’ın yanına getirmiştir. 1. Mehmed, Karamanoğlu Mehmed Bey’i, askerleri ile oğlu Mustafa Çelebi’yi yanına getirmesi koşuluyla affedeceğini söylemiştir. Birçok kaynağa göre Karamanoğlu Mehmed Bey, “Mademki bu can bu tendedir. Memleket-i Osman’a asla yaramaz nazarla bakmayayım. Eğer bakacak olursam, kelam-ı kadim bana garim olsun.” yeminini etmiştir. Fakat daha bulunduğu yerden çıkar çıkmaz yeminini bozmuştur; Osmanlı atlarının yağmalanması emrini vermiştir. Kendisine yemini hatırlatılmıştır; Karamanoğlu Mehmed Bey bu insanlara “bu can” ile kendi canını değil, koynunda sakladığı güvercini kastettiğini söylemiştir. “Karaman’ın koyunu, sonra çıkar oyunu.” sözü de bu olaydan sonra ortaya çıkmıştır.

Karamanoğulları Ne Zaman ve Nasıl Yıkıldı?

Saldırılar ve akınlar uzun süre devam etmiş, Karamanoğulları bağımsızlık mücadelesi vermekten vazgeçmemiştir. Ancak bir süre sonra, yenilgileri kabullenemeyen Karamanoğulları, Osmanlı’nın karşısında yer alan Akkoyunlu Hükümdarı Uzun Hasan ile birlik olmuştur. İki taraf, 1473’te, Otlukbeli’nde karşı karşıya gelmişlerdir. Fatih Sultan Mehmet Han ve Uzun Hasan‘ı 1473’de Otlukbeli‘nde karşı karşıya getiren de, Karamanoğlu-Akkoyunlu ittifakının Osmanlı’ya yaptığı saldırılardır. Bu karşılaşmada yenilgiye uğrayan Akkoyunlular dağılmış, bu olaydan sonra Karamanoğulları tamamen yalnız kalmıştır. Karamanoğlu beyliği bu olaydan sonra Osmanlı himayesine girmiştir. En sonunda, o zamanın beyi Karamanoğlu Kasım Bey, yaptığı bir anlaşma gereğince Osmanlıların himayesinde, vefatına kadar İçel taraflarında hüküm sürmüştür. Karamanoğlu Kasım Bey’in vefatından 4 yıl ve 1 hükümdar sonra Karamanoğulları Beyliği tamamen Osmanlı himayesine geçmiştir.

Karamanoğulları Özellikleri

Karaman Beyliği, Osmanlı Beyliği gibi bir Oğuz beyliğidir. Moğol istilalarından sonra özgürlük için mücadele vermeye başlamışlardır. Ancak aynı amaçlarla hareket eden Osmanlı ile komşu olmaları nedeniyle bu amaçlarını gerçekleştirme konusunda zorluklar yaşamışlardır. Osmanlı padişahları Karaman Beylerinin ilerleyememesi için saldırılar düzenlemiş, Karaman Beyleri de bu saldırılara karşı saldırılarla cevap vermiştir. Sınırlarını genişletmek isteyen iki taraf çoğunlukla anlaşmazlığa düşmüştür. Selçuklu Devleti savunucusu olan Karamanoğulları Beyliği, yeni bir devlet olan Osmanlı karşısında zayıf ve güçsüz kalmış; genellikle Osmanlı’ya karşı galibiyet gösterememiştir. Karamanoğulları, bu yenilgileri kabullenememiş ve sürekli saldırılarda bulunmaya devam etmiştir. Bu savaşların en belirgin amacı, Osmanlı’nın Karamanoğulları Beyliğini de himayesi altına almak istemesi, ancak Karamanoğulları’nın özgürlük isteğinde olmaları, dolayısıyla himaye altında yaşamak istememeleridir.

Karamanoğulları Hükümdarları (Soy Ağacı)

• Nure Sûfî Bey (1250-1256)
• Kerimüddîn Karaman Bey (1256-1261)
• Karamanoğlu Mehmed Bey (1261-1283)
• Güneri Bey (1283-1300)
• Bedreddin Mahmud Bey (1300-1308)
• Yahşi Han Bey (1308-1312)
• 1. Bedreddin Musa Bey (1312-1333)
• Alaeddin Halil Mirza Bey (1333-1348)
• 1. Bedreddin İbrahim Bey (1348-1349)
• Fahreddin Ahmet Bey (1349-1350)
• Şemseddin Bey (1350-1351)
• Hacı Sûfî Burhaneddin Musa Bey (1351-1356)
• Seyfeddin Süleyman Bey (1356-1357)
• Alâeddin Ali Bey (1357-1398)
• Sultanzade Nasıreddin Mehmed Bey (1398-1399)
• Bengi Alaeddin Ali Bey (1418-1423)
• Karamanoğlu 2. İbrahim Bey (1423-1464)
• Sultanzade İshak Bey (1464-1464)
• Sultanzade Pir Ahmed Bey (1464-1469)
• Kasım Bey (1469-1483)
• Turgutoğlu Mahmud Bey (1483-1487)