Büyük Selçuklu Devleti Hakkında Bilgi

Bu yazımızda Büyük Selçuklu Devleti ne zaman, nerede ve kim tarafından kuruldu? Büyük Selçuklu Devleti hükümdarları kimlerdir? Büyük Selçuklu Devleti bayrağı nasıldır ve anlamı nedir? Büyük Selçuklu Devleti’nin yaptığı savaşlar hangileridir? Büyük Selçuklu Devleti özellikleri nelerdir? sorularını yanıtladık. Ayrıca Büyük Selçuklu Devleti siyasi tarihi hakkında bilgi verdik.

Büyük Selçuklu Devleti Tarihi (1040-1157)

Büyük Selçuklu Devleti siyasi tarihi hakkında bilgi verelim. Büyük Selçuklu Devleti siyasi tarihi kendi içinde üçe ayrılır. Bunlar; Selçuklular’ın Kökeni ve Devletin Kuruluşu, Selçuklular’ın Yükseliş Dönemi, Selçuklular’ın Duraklama ve Yıkılış Dönemidir. Selçuklular’ın Yükseliş Dönemi Tuğrul Bey’den başlar ve Melikşah döneminin sonunda biter. Sultan Melikşah’tan sonra 5 yaşındaki oğlu ve Mahmud tahta çıkartılır fakat Berkyaruk onun yerine tahta çıktı fakat o da 1104 yılında öldü. Yerine kardeşi Muhammed Tapar tahta çıktı ondan sonra ise Sançar çıktı. Gurlular’ı, Karahanlılar’ı, Harezmşahlar’ı tekrar vergiye bağlayıp halifenin siyasi gücü elde etme ihtimaline son verdi. Ancak Karahıtaylar’a 1141’de Katvan’da yenilince onların yenilgileri Sultan Sançar için bir çöküş noktası oldu ve bir daha toplanamadı. 1153 yılında ayaklana göçebe Oğuzlar’a tutsak oldu bir süre esaretten sonra kurtarılan Sultan Sançar 1157 yılında 72 yaşında iken öldü.

Büyük Selçuklu Devleti Ne Zaman, Nerede ve Kim Tarafından Kuruldu?

1040 yılından sonra temelleri atılan Büyük Selçuklu Devleti, Kınık Boyunun mensubu Selçuk Bey tarafından 1038’de kurulmuştur. Devletin bağımsız bir hale getirilmesini ise Selçuk Bey’in yeğenleri Tuğrul Bey ve Çağrı Bey üstlenmiştir. Selçuk bey aynı zamanda Kınık Boyu için çok önemli bir insandır. Selçuk Bey’in geldiği Kınık Boyu İç Anadolu’da kurulan Türk birliği içerisinde yer almış aynı zamanda batıya doğru girişilen göç hareketlerinde Güney Hazar bölgesine göç etmişleridir. Bu bölgeyi kendilerine yurt edinmişlerdir fakat Kınık Boyu bir devlet kurabilecek kadar güçlü ve kalabalık olmadıkları için Türk boylarından biri olan Oğuzlar’ın himayesi altına girmişlerdir. Daha sonra yüksek rütbelere erişen Selçuk bey Oğuz Yabguluğunun Kınık Boyuna uyguladığı bir sürgün ile birlikte sürgün edilmiştir.

Selçuk Bey sürgün yeri olan Cend şehrinde hakimiyet sağlamış ve Kınık Boyu’nun dini burada İslam olarak belirlenmiştir. Bu alanın hâkimi haline gelen Selçuk Bey kısa bir süre sonra halktan vergi toplamaya başlamıştır. Bu bölgede Sasaniler ve Karahanlılar arasında çıkan kargaşadan yararlanarak iki tarafa da asker gönderen Selçuk Bey Sasani-Karahanlı mücadelesinde elde ettiği avantajlar; Karahanlılar’ın, Sasaniler’i ortadan kaldırmasıyla Selçuk Bey o alanın resmi hâkimi haline gelmiştir. Bu olaylardan sonra artık o alanın hakimiyeti tamamen Kınık Boyu ve Selçuk Bey’e ait olarak anılmaya başlanmıştır. Selçuk Bey böylece Büyük Selçuklu Devleti’ni resmen kurmuştur.

Büyük Selçuklu Devleti Savaşları

Büyük Selçuklu Devleti’nin yaptığı savaşlar hangileridir? Büyük Selçuklu Devleti, ilk olarak Dandanakan Savaşı’na girmiştir 23 Mayıs 1040 yılında gerçekleşen bu savaş Gazneliler ve Selçuklular arasında gerçekleşmiştir. Başlıca nedenleri ise, Selçukluların yapılan anlaşmaya uymaması, nüfuslarının artması ve Gazneliler’in Selçukluları tehdit olarak görmesidir. Sonucunda Selçuklular kazanmıştır, Gazneliler ise yıkılma sürecine girmiştir. Selçukluların bundan sonraki savaşı ise Divin Savaşı olmuştur. Bu savaş Bizanslılar ve Selçuklular arasında 1045 yılında yaşanmış ve Selçukluların zaferiyle sonuçlanmıştır.

Bu savaşlardan sonra gerçekleşen Malazgirt Meydan Muharebesi ise 1071 yılında Büyük Selçuklu Hükümdarı Alparslan ve Bizans İmparatoru IV. Romen Diyojen arasında gerçekleşmiştir. Bu savaş da Selçuklu zaferiyle sonuçlanmıştır. 1141 yılında Karahitaylar ile Katvan Muharebesine giren Selçuklu devleti bu savaş sonucunda yenilgiye uğramıştır. Bu yenilgi etkisiyle gerileme sürecine giren Selçuklu devleti yine 1141 yılında hükümdar değişikliğine uğramıştır. Buna ek olarak Büyük Selçuklu Devletine karşı isyanlar çıkmıştır. Bundan sonra gerçekleşen merkezi otoritenin zayıflaması, taht kavgaları, Haçlı Seferleri’nin başlaması ve Oğuz isyanları gibi etkenler Selçuklu Devleti’nin yıkılış sürecini hazırlamıştır.

Büyük Selçuklu Devleti Bayrağı

Büyük Selçuklu Devleti bayrağı nasıldır ve anlamı nedir? Büyük Selçuklu Devleti’nin bayrağını betimlemek gerekirse ortada simetrik bir biçimde duran iki başlı bir kartal ve onun üstünde ise yaya ve ok vardır. Bayrağın rengi ise mavidir. Bu bayrağın Şamanizm inancına göre yer ve gök arasındaki çelik kapıyı tutan kartal Asya Türk inancına göre ise insanların yer yüzündeki yolculuğuna rehberlik eden ve insanları koruyan kuş şeklindedir. Bu kartal doğu uygarlıkları için çok önemli olmakla birlikte tarihte daha önce Sümerlilerde Lagaş kentinin simgesi olarak kullanılmıştır. Onun dışında büyük krallık döneminde yine bazı uygarlıklarda çift başlı kartal motifine rastlanır.

İlk ortaya çıkış dönemi ise Mezopotamya’da MÖ 300 sonlarında ortaya çıkmıştır, bu yolculukla Orta Asya’ya gelen çift başlı kartal modeli Orta Asya’da nazarlık, tılsım ve güneşin sembolü olarak kullanılmıştır. Bu motifi ayrıca Bizanslılar da kullanmıştır; bu motif Bizans’da ise devlet ve kilisenin birliği için kullanıldığını görüyoruz. Özetlemek gerekirse çift başlı kartal sembolü tarih boyunca birçok uygarlık tarafından kullanılmıştır. Anlamı ise her uygarlıkta değişmektedir. Bayrağın renginin mavi (turkuaz) olmasının nedeni ise turkuazın Türklere bir özgü renk olduğunu düşünmeleridir. Bir diğer nedeni ise Selçuklu Devleti’nde tanrının gök yüzünde yaşadığını inancının Hâkim olması ve gökyüzünün mavi olmasından dolayı mavinin Selçuklularca kutsal bir renk olarak kabul edilmesidir.

Büyük Selçuklu Devleti Sultanları

Büyük Selçuklu Devleti hükümdarları kimlerdir? Büyük Selçuklu Devleti Sultanları;

• Tuğrul (1029 – 1063)
• Alp Arslan (1063 – 1072)
• 1. Melikşah (1072 – 1092)
• 1. Mahmud (1092 – 1093)
• Berkyaruk (1094 – 1105)
• 2. Melikşah (1105 – 1105)
• Muhammed Tapar (1105 – 1118)
• Sencer (1118 – 1157)

Büyük Selçuklu Devleti’ni kuran kişi Selçuk Bey olmasına rağmen Büyük Selçuklu Devleti’nin ilk hükümdarı Tuğrul (Tuğrul Bin Mikail) Bey olmuştur. 995 yılında doğan Tuğrul Bey 1029 yılında tahta geçmiş, ve ölene kadar (1063) tahtta kalmıştır. Tuğrul Bey’den sonra tahta gelen kişi ise Alp Arslan olmuştur. 1039- 1072 yılları arasından yaşayan ve 1072 yılında tahta gelen Alp Arslan da Tuğrul Bey gibi ölene kadar hükümdarlık yapmıştır. Tuğrul Bey’in kardeşi Davud Çağrı Bey’in oğlu olman Alp Arslan esir alınmış bir kale komutanı tarafından öldürülmüştür. Alp Arslan’dan sonra tahta geçen kişi I. Melikşah olmuştur. 1055 yılında doğan Melikşah Alp Arslan’ın oğludur. 1055 yılında doğmuş Alp Arslan’ın ölümüyle başa gelmiş ve 1092 yılında hayatını kaybetmiştir. Ondan sonra tahta oğlu I. Mahmud geçmiştir. 1086–1094 arasında yaşamış 1092 yılında tahta gelmiş fakat 1093 yılında tahttan inmiştir. I. Mahmud aynı zamanda beş yaşında sultan ilan edilmiştir.

Ondan sonra kardeşi Berkyaruk tahta geçmiştir. 1080 yılında yaşayan Berkyaruk 1094 yılında tahta geçip on bir yıl tahtta kalmıştır. Ondan sonra tahta II. Melikşah geçmiştir. 1101 yılında doğan II. Melikşah’ın ölümü bilinmemektedir. Fakat 1105 yılında tahta geçmiş ve 1105 yılında amcası Muhammed Tapar tarafından tahttan indirilmiş ve kör edilmiştir. Daha sonra tahta Muhammed Tapar geçmiştir ve 1105 yılında tahta geçen Muhammed Tapar’ın hükümdarlığı 13 yıl devam etmiştir. Muhammed Tapar da I. Melikşah’ın oğludur. En son tahta gelen kişi ise Sencer olmuştur 1097- 1157 yılları arasında yaşamış 1118 yılında taht başına gelmiştir. Sencer de Muhammed Tapar’ın oğludur.

Büyük Selçuklu Devleti Özellikleri

• Büyük Selçuklu Devleti, Orta Asya’da yaşamış olan Türk Boylarından Batı’ya kalıcı olarak göç edip yerleşen ilk Türk siyasi yapılanması olmakla birlikte Selçuklular Osmanlı Devleti’nin öz atası olarak kabul edilmektedir.
• Büyük Selçuklu Devleti, Orta Asya’dan Mezopotamya’ya doğru göç eden Türk boylarından oluşmuştur. Aynı zamanda adını Selçuk Bey’den almıştır.
• Zamanla İslamiyet’i koruma görevini üstlenmişlerdir İslam ülkelerini birleştirmişlerdir.
• Anadolu’da Türkleşme sürecinin öncüsü olmuşlar, Türk-İslam kültürünü ortaya koymuşlardır. Sınırlarını Mısır, Basra, Akdeniz ve Marmara’ya kadar genişletmişlerdir.
• Büyük Selçuklu Devleti Türkler’in kumuş olduğu dört büyük Türk Devleti arasından üçüncüsüdür. Gazneliler ile girdikleri bir savaştan yenilgi ile çıkmaları sonucunda siyasal varlıklarını devlet statüsüne taşımışlardır.
• Selçuklular üç dil kullanmışlardır, bunlar; Türkçe, Arapça ve Farsça’dır.
• Devlet en güçlü dönemini Melikşah döneminde yaşamıştır.
• Büyük Selçuklu Devleti, 1048 yılında Pasinler Savaşı’nda galibiyet alarak Anadolu’ya Türklerin yerleşmesini sağlamış; 1071 yılında ise Malazgirt Savaşı ile Anadolu’nun kapılarının Türklere tamamen açılmasını sağlamıştır.