Vikingler Kimdir? Vikinglerin Avrupa Üzerindeki Etkisi

Vikinglerin Avrupa’daki faaliyetleri çoğunlukla genel halk tarafından barbarca görülmüştür. Bunun en büyük nedeni tarih yazarlarının o dönem Vikinglerini tarif şeklidir. Sanılanın aksine Vikingler savaşıp yağmalamaktan ziyade ticaret yapmış, ekonomiyi geliştirmiş, yerleşip asimile olmuşlardır. Uzaklardaki birçok ülkelere giden Vikingler, buradaki bilgileri de yaşadıkları yerlerde sergilemişlerdir.

Vikingler Kimdir?

Vikingler, 8. ve 12. yüzyıllar arasında İskandinavya’da yaşamış bir toplumdur. Tam olarak “Viking” kelimesinin kökeni bilinmese de kökenlerden, “vikingr” yani macera için seyahat eden insan, Viking kelimesinin en çok kabul gören kökenidir. Bu isim, yaklaşık olarak Viking Çağı olarak bilinen zamanda (800 – 1100), İskandinavya bölgesinden yola çıkarak Avrupa’nın birçok kesimine, hatta Osmanlı’ya kadar gemiler ile açılmış olan insanlara verilen genel bir addır. Günümüze küçük bir değişime uğrayarak “Viking” olarak gelmiştir.

Vikingler Yaşadığı Bölge Neresidir?

Vikingler nerede yaşamıştır? Vikinglerin yaşadığı bölge İskandinavya ve Kuzey Batı Avrupa’dır. Bugünkü İsveç, Norveç, Danimarka, İzlanda ve Faroe Adaları bölgeleri Viking kökenlidir. Aşağıdaki Vikingler haritasını inceleyebilirsiniz.

Vikinglerin Avrupa İle İlişkisi Üzerine İddialar

Chris Butler adlı araştırmacı Vikingler ile ilgili şöyle bir iddiada bulunmuştur. Dönemin İskandinavyasında yaşayan insanların (Vikingler), önce kliselere, buradan hız alarak da daha sonra Avrupa’ya yayılmaları tarihte Avrupalılar için sonuçları olumsuz olan bir olaydır.

Bu araştırmacıya göre Vikingler, kendi anavatanlarında, yani İskandinavya’da sessiz ve sakin bir şekilde yaşamışlardır ve bu durum M.S. 800 yıllarına kadar sürmüştür. Taki oğullarına paylaşacakları topraklar, sunacak maceralar ve ele geçirebilecekleri ganimetler kalmayana kadar. Bu dertlerinin üzerine bir de Baltık Denizi’ndeki ticaretin Haçlı Seferleri dolayısıyla sekteye uğraması eklenince, bu bölgedeki Vikinglerin ganimet ve oğullarına paylaşacak toprak bulma amacıyla yakınlarındaki kara parçalarına, yani Avrupa’ya yelken açmalarına sebebiyet vermiştir. Bu seferler genelde yağmalama amaçlı olmuş, fakat yağmaladıkları yerlere de yerleşip buralarda yerleşke kurdukları görülmüştür.

Bu yerleşkeler genelde koloni şeklinde olmuş ve bu bölgedeki insanları katledip onların evlerine yerleştirilerek oluşturulmuştur. Ayrıca Vikinglerin çok tanrılı bir pagan dinine inanıyor olmaları, savunması olmayan, sadece rahiplerin ve bolca altının bulunduğu kliseleri fütursuzca yağmalamalarının en büyük sebebidir. Bu saldırılar o kadar sık olmuş ve kıtaya öyle bir korku salmıştır ki, kliselerde artık Vikinglerin gazabına karşı dualar okunmaya ve ayinler düzenlenmeye başlanmıştır. Bütün bu korku ve istila altında olma durumu Avrupa’nın sakinlerinin hayatlarını tehlikeye atmıştır. 300 yıl boyunca süren yağmalamalar, işgaller ve katliamlar da Avrupa’yı yıpratmıştır.

Vikinglerin Avrupa Üzerindeki Etkisi

Vikingler günümüzde Avrupa’yı yağmalayan ve yakıp yıkan bir halk olarak görülmektedir. Ancak bu bizim yanlış bildiğimiz doğrulardan biridir. Bunun en büyük sebeplerinden biri, Vikinglerin tarih yazma kültürlerinin olmayışıdır. Onlar genelde rün dediğimiz taşlara veya kullandıkları demir çanaklara kendileri hakkında bir şeyler yazmıştır ki, bu da yeterli değildir. Bu yüzden tarih Avrupalılar tarafından yazılmış ve onlar da yurtlarına yerleşmeye gelen bu yabancıları olduğundan farklı göstermiştir. İşin aslı, Vikingler gittikleri birçok yere saldırmaktan ziyade, bu yerlerde ticaret yapmayı ve bu yerlere yerleşmeyi tercih etmişlerdir.

Vikingler Avrupa’yı yağmalamadı demek yanlış bir cümle olurdu. Vikingler Avrupa’yı yağmalamışlardır. Ancak, Vikinglerin uzun vadedeki yararının ve etkisinin birkaç yağmalama ile kirletilemeyeceği de, ileride kanıtlayacağım gibi, yadsınmaması gereken bir gerçektir. İlk olarak M.S. 793 yılında İngiltere’nin doğu kıyısındaki Lindisfarne Kilisesi’ni yağmalayarak, Vikingler, birçok tarihçinin de kabul ettiği üzere Viking çağını başlatmışlardır. Avrupa’nın Vikinglerle ilk karşılaşmasının yağmalama formunda olması, belki de dönemin Avrupalı tarihçilerinin bakış açısının arkasındaki önemli etmenlerdendir. Fakat Vikingler her zaman yağmacı olmamışlardır. Onlar ticaret yapmış, ilişkiler kurmuş hatta çoğunun Avrupalı eşleri olmuştur.

Vikinglerin Keşifleri

Viking çağı boyunca Vikingler, Avrupa’ya bir çok yenilik getirmiştir. Her ne kadar bu çağ bitiminde Avrupa, yorgun bir kıta olarak gözlemlense de, bu durum olumsuz olmaktan çok uzak bir vaziyet taşımaktadır. Hele ki uzun vadede bakıldığında, Vikingler Avrupa’nın sanatına, teknolojisine, sosyal yaşamına ve ticaretine hatrı sayılır bir katkı sağlamıştır. Vikinglerin metal işlemedeki ustalıkları, metal işlemeli ev eşyalarını da ticaret ve yerleşke amaçlı geldikleri Avrupa’ya da getirdiklerinde, bu yöredeki insanları etkilemiştir. Bu işlemelerden ve metaldeki incelikten etkilenen Avrupalılar, ticaret yaptıkları ve dost ilişkiler kurdukları Vikinglerden metal işçiliğini öğrenmiş ve kendilerini metal işçiliğinde geliştirmişlerdir. Gerek günlük hayatlarındaki eşyalar daha da önemlisi mızraklar, kılıçlar ve zırh yapımı konusunda kendilerini geliştirmişlerdir. Bu kuzeyli adamların kendilerine öğrettiklerini kullanmış ve bundan ellerinden geldikleri kadar yararlanmaya çalışmışlardır. Bu Vikinglerin Avrupa’ya olan sadece askeri anlamda bir katkısı olup, Vikinglerin kattığı kültürel ve ekonomik yararlar da oldukça değerlidir.

Vikinglerin Gelenekleri

Avrupa’ya ticaret amaçlı gelip daha sonradan buraya yerleşen ve buradaki halk ile yaşamaya başlayan Vikingler asimile olmuş olsalar dahi bazı geleneklerini korumuştur. Bu geleneklerini Avrupa kültürüne aşılamışlardır. Örneğin, İngilizcede haftanın günleri ne anlama gelmektedir? diye soracak olursak karşımıza Vikingler çıkmaktadır. Viking geleneklerinden en dikkat çekeni İngilizcede günümüzde kullanılan günlerin isimleridir. Salı (Tuesday) günü adalet tanrısı Tyr’e adanmış (Tyr’s day) Çarşamba (Wednesday) günü yani haftanın ortası da Nordik tanrıların kralı ve zafer tanrısı olan Odin’e bahşedilmiştir. Ancak günümüze Wednesday şeklinde gelmesi ise İngiltere’de bulunan Saksonların Odin’i “Wodin” şeklinde telaffuz etmelerinden kaynaklanmaktadır (Wodin’s day). Perşembe (Thursday) ise Odin’in oğlu ve günümüzde de birçok süperkahraman filminde gördüğümüz yıldırım tanrısı Thor ardından adlandırılmıştır (Thor’s day). Cuma (Friday) ise aile ve bereket tanrıçası, aynı zamanda da Odin’in eşi olan Freya’ya lütfedilmiştir (Frea’s day).

Vikinglerin anlatıldığı gibi barbar ve pis insanlar değildir. Aksine ticaret eden temiz ve kültürlü insanlar olduğu da onların Cumartesi (Saturday) gününe verdikleri anlamdan gelmektedir. Vikingler gelenekleri gereğince haftada bir kere banyo yaparlardı ve Cumartesi gününe de bu ismi verdiler: “Banyo Günü”. Eski Nordik dilinde “laugardagr” olarak çevrilen banyo giderek kısalmış ve günümüz İngilizcesini oluşturmuştur. Pazar (Sunday) ve Pazartesi’ye (Monday) de Güneş’in (Sun’s day) ve Ay’ın (Moon’s day) ismini vermişlerdir.

Vikinglerin Ekonomisi

Bunun dışında yetenekli çiftçiler ve terziler olan Vikingler, Avrupa’da pirinç, arpa ve gernik buğdayı ekmiştir. Bunların nasıl ekildiğini öğretmiş ve hayvan derilerinden kaliteli kıyafetler yapmışlardır. Bu teknikleri yerleştikleri yerlerdeki vatandaşlara da öğreterek günlük hayatı kolaylaştırmıştır. Bu ürünleri aynı zamanda da ticarette kullanmışlardır. Avrupa’da sattıkları bunlar gibi birçok farklı ürünleri ile de Avrupa ekonomisine can vermişlerdir.

Savaşçıdan önce ticaret adamı olan Vikingler Avrupa’ya ellerinde takas edebilecekleri pek çok sayıda mal ile gelmişlerdir. Bu malları genel olarak sert kabuklu yemişler, sığır, koyun, balık, domuz, at ve yumurtadan oluşmaktaydı. Bu mallarıyla eninde sonunda Avrupa’nın tamamını kaplayan bir ticaret ağı oluşturacak olan bu yetenekli tüccarlar, Kuzey Hindistan’a hatta Çin’e gitmişler, bu bölgelerde ticaret yapmış, bunun yanında Bizans İmparatorluğu ile dahi alışveriş yapmışlardır. Bu alışverişleri o denli zengin ve geniş çaplı olmuştur ki, Bjork adasındaki 1872’de Hjalmar Stope tarafından başlatılan kazı çalışmalarında 20 yılda Vikinglere ait yaklaşık olarak 1100 adete yakın altın ve değerli eşya ile dolu mezar alanı bulunmuştur.

Vikinglerin Ticareti

Bu Vikingler’in ne kadar zengin bir toplum olduğunun da başka bir göstergesidir. Viking çağında Kuzey Avrupa’nın ekonomi sistemi, mal takasından ticari bir markete dönüştü. Diğer ülkelerle de ticaret yapan Vikinglerin bolca altına sahip olmaları, hala çoğunlukla mal değiş tokuşuyla ticareti sağlayan Kuzey Avrupa’da etkin olmalarıyla beraber buradaki ticareti de değiştirmeleri ve artık çağ dışı olan değiş tokuşla ticaret sistemini ortadan kaldırıp Avrupa’ya altınla ticaret fikrini yayarak Avrupa’nın modernleşmesinde etkin rol oynamışlardır. Avrupalı halka ticareti de öğreterek tabiri caizse burada tam bir ekonomik kalkınma yaratmıştır. Özellikle etkin oldukları Kuzey Avrupa’da refah seviyesi bir hayli yükselmiştir. Bütün bunlar göz önüne alındığında Vikinglerin Avrupa’yı yağmaladığını söylemek pek de doğru olmaz.

Vikingler, Avrupa’yı geliştirmişlerdir. Kısa vadede olmasa dahi, uzun vadedeki yararları Avrupa’yı günümüzdeki haline gelmesinde büyük yararları olmuştur. Ticaret, kültür, zanaat, yerleşim konusunda kuruldukları yerlerdeki yerli halka bir sürü tavsiyede bulunmuştur. Her toplumda olduğu gibi Vikinglerde de şiddet yanlısı vatandaşlar olabileceğinden dolayı Avrupa’nın bazı kısımları kendilerini yağmalanmaktan alıkoyamamıştır. Fakat bu yağmalamaların Vikinglerin adını kötüye çıkarması, tarihin bize bir kez daha o kadar da güvenilir bir kaynak olmadığını da göstermiş oldu.

Not: Bu konuyla ilgili olarak Macarlar Kimdir? Macarlar Türk Mü? Macarların Etnik Kökeni başlıklı yazımızı da inceleyebilirsiniz.