100 Yıl Savaşları Nedir? Neden Bu Kadar Uzun Sürmüştür?

1337 ve 1453 yılları arasında yaşanan 100 yıl savaşları yaklaşık 116 yıl sürmüştür. Bu yazımızda 100 Yıl Savaşları’nın uzunluğu ve savaş sürecinin sebepleri konusunu ayrıntılarıyla inceledik. Konumuza geçmeden önce 100 Yıl Savaşları nedir? sorusunu kısaca yanıtlamakta yarar var.

100 Yıl Savaşları Nedir?

100 Yıl Savaşları, Fransa ve müttefiklerinin İngiltere ve onun müttefiklerine karşı gerçekleştirdiği 1337 ile 1453 arasında gerçekleşen 116 yıllık savaşa verilen isimdir. Karmaşık soyağaçlarından, iki ailenin Fransız tahtı için verdiği kavgadan ve feodalizm ile monarşinin arasındaki çatışmadan kaynaklanan bu uzun savaş, 116 yıl boyunca belirli aralıklarla devam etmiştir. Pek çok dış faktörün etkisinde kalmış ve Fransız zaferi ile sonuçlanmıştır. Savaşın uzun süreci ve Fransız galibiyetinin pek çok sebebi olsa da bunlardan en önemlileri müttefiklikler, dış koşullar, iç kargaşalar, savaşın figürleri ve başlangıç durumlarıdır.

100 Yıl Savaşları Neden Bu Kadar Uzun Sürmüştür?

116 yıl süren ve tarihin en uzun savaşlarından biri olan, derebeylik ile monarşi arasındaki gerilim ve taht kavgalarından kaynaklanan 100 Yıl Savaşları pek çok iç ve dış koşul sayesinde uzun bir sürece yayılmıştır. Bu sebeplerden sadece bazıları olan iç ve dış karışıklıklar, müttefikler, önemli figürler ve başlangıç güçleri bu makalede karşılaştırılmış ve savaşın sonucu ve uzunluğunun sebepleri üzerine yorumlar yapılmıştır. 100 Yıl Savaşları neden yaşandı ve niçin bu kadar uzun sürdü?

Müttefikliklerin Sürece Etkisi

Krallıkların ortaya çıkmakta ve derebeylerinin güç kaybetmekte olduğu geç orta çağ Avrupa’sında Orta Avrupa ve İngiltere kısmen derebeylerinin kontrolünde iken monarşisini kesinleştirmiş Fransa, İskoçya ve Güney Avrupa’daki birkaç küçük şehir devleti derebeylik fikrini ortadan kaldırmak için çalışmalar yapmaktaydı. Karmaşık soyağaçları sebebiyle taht kavgalarının yaşandığı İngiltere ve Fransa, kızışan anlaşmazlığın etkisinde iken birbirlerinin iç işlerine karışma çabasındaydı. Fransız kralının İngiltere’den gelen bir delegasyonu reddedip ordu toplama duyurusu yapması sonucunda bir çatışmanın çıkacağı belli olmuş, iki taraf da müttefikler toplamaya başlamıştır. Bu müttefiklerin oluşumunda en önemli faktör birbirleriyle savaşmaya hazır, genişleme isteğindeki komşu devletlerin arasındaki gerilimin serbest bırakılmasını sağlayacak bir savaşın gerçekleşmek üzere olmasıydı. Savaşın asıl sebebi komşuların güç ve toprak için savaşı olsa da derebeylik ve monarşilerin söz konusu ülkelerdeki etkileri savaşın çıkışı için bir bahane olmuştur.

Müttefik seçme sürecinde Batı ve Güney Avrupa ülkelerinin kendi çıkarları önemli bir rol almıştır. Birçok şehir devletini ele geçirmiş olan Papalık ve Kutsal Roma, Fransa’nın müttefikleri olan diğer İtalyan şehir devletlerini ele geçirmek için İngiltere ile iş birliği yapmış, bu sayede kıta Avrupa’sında Fransa’ya direkt olarak müdahale edebilecek güçlü bir İngiliz müttefiki olmuşlardır. Bu durumu fark eden Fransa zaten krallarıyla aynı hanedandan gelen ve İngiltere ile Britanya’yı paylaşan İskoç Krallığı ile birlik oluşturmuşlardır. Gerilen ortamlardan faydalanmak isteyen ve İber yarımadasında güç isteyen İspanyol krallıkları Fransa tarafına, Portekiz krallığı ise İngiltere’nin tarafına katılmıştır. Fransız sınırındaki şehir devletleri İngiltere’nin yanında savaşma kararı alırken Orta Avrupa’daki şehir devletleri Fransa’ya katılmıştır. Müttefikliklerin oluşumunda önemli olan başka bir faktör hanedan yapısıdır. Fransız ve İskoç kralları aynı hanedandandır, İngiliz kralı ise Kuzey Fransa’daki pek çok dük ile aynı soydandır. Bu gruplar ortaklaşa çalışmışlardır. Özetlemek gerekirse karmaşık müttefiklik yapısı ve iki güçlü taraf savaşın uzunluğunda etkili olmuştur.

Dış Koşullar ve Kara Ölüm

Savaş sürecinde gerçekleşen ve 1300’lerin ortasında Batı Avrupa’yı vuran veba salgını Avrupa nüfusunun üçte birini öldürmüştür. Veba özellikle temizlik durumunun iyi olmadığı kalabalık şehirler ve savaş alanlarında etkili olmuştur. Savaş sırasındaki yüksek insan kaybı ve ekonomik kayıp sebebiyle süreç yavaşlamış, orduya ve halka yeterli yatırım yapamayan devletler vergilerini arttırmış, bu da halkın mutsuzluğuna sebep olmuştur. İç karışıklık ile mücadele etmeye çalışan devletler savaşa odaklanamamış, 116 yıllık süreçte pek çok uzun boşluk yaşanmıştır. Savaşın uzun sürmesinin asıl sebebi 116 yıl boyunca aralıksız savaş yapılması değil, barış antlaşması imzalanmayan süreçte uzun boşluklar olmasıdır. Zaten savaşa çok daha az nüfusla başlayan, 4 milyon nüfuslu İngiltere kara veba salgınının ardından çok büyük insan gücü kaybı yaşamış, teknolojik avantajlar sayesinde ele geçirdikleri kıta Avrupa’sı topraklarının bir kısmından çekilmek zorunda kalmışlardır. Birkaç bölgede yerleşmeleri ve savunma pozisyonuna geçmeleri sayesinde Kuzey Fransa’daki topraklarda uzun süre savaş devam etmiş, bu da savaş sürecinin uzunluğuna katkı sağlamıştır.

Savaş sürecini uzatan başka bir dış faktörler kaynaklı özel durum ise Kara Pazartesi’dir. Kara Pazartesi güçlü bir yıldırım fırtınasının 1360 yılının paskalyasında İngiliz ordularını tarumar etmesidir. 1000 asker direkt olarak yıldırımlar sonucu ölmüş, pek çok kişi, askeri ekipman ve kaynak ise fırtınanın ardından gerçekleşen yangınlar sonucu zarar görmüştür. Bu şiddetli fırtınanın ardından İngiltere ordusu gücünü kaybetmiş, İngiliz kralı geçici bir barış antlaşması yapmak için Fransızlarla anlaşmış, taç üzerindeki iddiasını bırakmıştır. Tekrar bir savaş periyodunun ardından 1389 yılında yeniden bir barış antlaşması imzalanmıştır. Bu sırada veba yeniden İngiltere ve Fransa’da yayılmakta idi ve iki krallığın halkları savaşmak ve vergi ödemek için isteklerini kaybetmekteydiler. Kaybedilen morali tazelemek için barış yapmaya karar veren krallar yaklaşık 25 yıl boyunca iç karışıklıkları önlemeye çalışmış; yiyecek, ordu ve silah üretimlerini arttırırken vebanın etkilerinin geçmesini beklemişlerdir. Özetlemek gerekirse veba ve doğal afetler barış antlaşmalarına sebep olarak savaşın uzamasında önemli etkiye sahip olmuşlardır.

İç Karışıklıklar ve Yönetimin El Değiştirmesi

Temelinde iç karışıklıklar, hanedanlar arası anlaşmazlıklar ve Fransız tahtı üzerine hak iddiasından ortaya çıkan 100 Yıl Savaşları süresinde uzun savaşın yıpratıcı etkileri hem İngiltere hem de Fransa’da iç karışıklık ve huzursuzluklara sebep olmuştur. Bu iç karışıklıklar özellikle vebanın yayılmasıyla yoğunluk kazanmışlardır. Savaşa teknolojik avantaj ile ancak nüfus olarak geride başlayan İngilizler savaş sürecinde kaybettikleri işçiler ve askerler yüzünden ülkenin refahı için yeteri üretimi yapamamakta, buna rağmen vergileri arttırmaktadır. Derebeylerinin hâlâ güç sahibi olduğu İngiliz Krallığı’ndaki bu kıtlık durumu yönetici derebeylerinin ayaklanmalarına sebep olmuştur. Krallık ordusunun ve yatırımının bir kısmı iç karışıklığı bastırmak için kullanılmıştır. Bu da savaşı sonuçlandırmak için gerekli askeri gücün sağlanamamasına sebep olmuştur. Fransa savaşa daha çok kişi ile başlasa da İngiltere’nin okçuluk alanındaki teknolojik üstünlüğüne sahip değildi.  Bu yüzden savaşın ilk birkaç yılında durmadan bozguna uğradı. Paris’i ve ülkenin kuzeybatı yarısını İngilizlere kaybeden Fransız hanedanı bu başarısızlıklardan dolayı tepki ile karşılaştı, etkili bir karşı taarruz gerçekleştiremedi.

İç karışıklıkların başka bir kaynağı ise ölen prens ve krallar idi. Fransızların art arda yenilgisinin ardından 1360-1369 yılları arasında yaşanan barış sürecinde İngilizler tarafından esir alınmış olan Fransız kralı hayatını kaybetmiştir. Yerine gelen Charles V Fransa ordusunu güçlendirmek ve savaşa devam ederek Fransız topraklarını kurtarmak için çalışmalar başlatmıştır. Güçsüz Fransa güçlenmeye başlarken İngiltere’de Kara Prens tahta geçemeden ölmüştür. Bu yüzden Richard II çocuk yaşta tahta geçmiş, İngiltere duraklama dönemine girmiştir. Bu süreçte yaşanan Fransız galibiyetleri ve ilk kez İngiliz kıyılarının tahribatı Fransızların moralini tazelese de Charles V’in ölümü Fransa’yı tekrardan bir duraksama dönemine sokmuştur. İç karışıklıkların yaşandığı 1389-1415 yılları arasında yeniden barış antlaşması imzalanmıştır. İngilizler Kuzey Fransa’daki birkaç şehir dışındaki şehirlerden geçici olarak geri çekilmişlerdir. Bu barış antlaşması sürecinde hem Fransa hem İngiltere ayaklanmalar ve taht kavgalarının merkezi olmuştur. Karşılıklı duraksama dönemleri, ekonomik çöküşler ve ayaklanmalar yüzünden gerçekleştirilen barış antlaşmaları savaşın uzunluğuna büyük katkıda bulunmuştur.

Savaşın Önemli Figürleri

100 Yıl Savaşlarında önemli bir faktör olan ordu ve halk moralini belirleyen en önemli faktörlerden biri önemli figürlerdir. İngilizler için önemli üç figür Edward III, Kara Prens ve Henry V’dir. Savaş, Edward III’ün Fransız tahtında hak iddia etmesi üzerine çıkmıştır. Güçlü bir dönemin başı olan Edward büyük başarılar elde ederek Güneybatı Fransa’daki pek çok şehri ele geçirmiştir. Kara Prens Edward Fransızlar için bir moral düşürücü figürdür, çünkü Güney Fransa’daki halka uzun süre zalimce davrandığı düşünülmektedir. Henry V ise savaşın son zamanlarında İngiltere’ye son bir atılım yaptıran kraldır. Paris ve Orleans kuşatılmış, ancak savaş Henry V’in ölümünden sonra kaybedilmiştir.

Savaş sürecinde Fransızlar da önemli figürlere sahipti. Bu figürlerden en önemli ikisi Charles V ve Jeanne d’Arc’tır. Charles V sayesinde Fransa yeniden güç toplamış ve İngilizlere ve Edward III’e karşı ilk geri püskürtmesini yapmıştır. Ancak Charles V’in ölümüyle yeniden işgale uğramıştır. Savaşın sonucunu Jeanne d’Arc’ın getirdiği Fransız moral dalgası belirlemiştir. Orleans kuşatmasında dini temellerle ortaya çıkan Jeanne, Fransız moralini toplamış ve İngiliz püskürtmesinin tamamlanmasını sağlamıştır. Jeanne d’Arc orta çağın en önemli kadın savaşçılarından kabul edilir.

Başlangıçtaki Güç ve Teknolojiler

Savaşa çok farklı güçler ile başlayan iki taraf oluşu savaş sürecinin sonlanmasını uzatmıştır. Savaş 4 milyon nüfusla başlayan İngiltere teknolojik olarak Fransa’nın önündedir. Bunun yanı sıra gemicilik teknolojilerinin gelişmiş olmadığı bir dönemde geri kalmış Fransa’nın Britanya’yı ele geçirmesi kolay değildir. Bu savaş en başından itibaren Fransızlar için bir savunma savaşı olarak düşünülmekte, Fransızların amacı İngiltere’yi topraklarından atmaktır. İngilizler okçuluk ve denizcilikte çok daha gelişmiştir. Kıta Avrupa’sında gerçekleşen savaşların çoğunda İngiliz Uzun Yayı İngiliz galibiyetlerinin temel sebebi olmuştur. Yüksek mesafeli ve hızlı oklar sayesinde az olan nüfusları ve asker sayılarına rağmen Kuzey Fransa’da büyük galibiyetler elde edilmiştir. Fransızlar savaşa girerken 17 milyon insana sahiplerdi ancak taht kavgaları yüzünden teknolojiye yapılamayan yatırım sonucunda silah olarak İngilizlerin çok daha gerisindeydiler. Kısa vadeli savaşlarda bu teknolojik dezavantajlar yüzünden kaybetmiş olsalar da uzun bir süreçte yeniden kaynak üretiminin fazlalığı ve insan iş gücü çokluğu sayesinde savaşı kazanmışlardır.

Aslında savaşın bir parçası olarak gözüken İspanyollar ve Portekizler savaş sürecinin genelinde çok etkili olmamıştır. Bu konuda Fransızların müttefiki olan İspanyollar daha etkilidir. Daha güçlü bir donanmaya sahip olan İspanyollar Fransızların teknolojik geriliklerinin savaş üzerindeki etkisini azaltmıştır. Buna karşılık Portekizler sayesinde İngiliz Krallığı İspanyolların tüm gücü ile karşı karşıya kalmamıştır. Alman ve İtalyan devletleri savaşa çok etkili olmamış, çoğu çatışmayı kendi aralarında yaşamışlardır. Bu devletlerin savaştaki etkisi dini gücü ellerinde bulundurmalarıdır. Papalığı ve Kutsal Roma’yı yanında bulunduran İngilizler Fransızlarda moral düşüşüne sebep olmaya çalışmışlardır. Ancak bu çalışma savaş sürecinde fazla etkili olmamıştır. Başlangıçta gerçekleşen bloklaşmanın en büyük etkisi yiyecek ve silah ticareti genelinde olmuştur. Kısacası savaşın uzun süreci nüfusu daha yüksek olan Fransa’nın avantajına olmuştur. Müttefiklerinin yardımı ile İngiltere’ye karşı başarılı bir savunma savaşı gerçekleştirilmiştir.

100 Yıl Savaşları Sonuçları

100 Yıl Savaşları Batı Avrupa’daki güç dengesini uzun yıllar boyu sarsacak ve tarihin yazılışını etkileyecek bir savaştır. İnsanlık tarihinin en uzun süreli savaşlarından biri olan 100 Yıl Savaşları pek çok faktörün etkisiyle devam etmiş, moral dengesi ve iş gücü yoğunluğunun yanı sıra pek çok iç ve dış sebep sayesinde bir monarşi ve Fransız zaferine dönüşerek Fransa’nın Avrupa siyasetinde güçlü konumunu sabitlemiştir. Bu sayede derebeylik sistemi zedelenmiş, Avrupa’da imparatorlukların çağı başlamıştır. Özetlemek gerekirse savaşın sonucu ve uzun sürecinin sebebi pek çok farklı ön koşul ile faktördür. Bunların en önemlileri müttefiklikler, dış koşullar, iç kargaşalar, savaşın figürleri ve başlangıç durumlarıdır.

Not: Bu konuyla ilgili olarak Waterloo Savaşı Nedir? Waterloo Savaşı Hakkında Bilgi başlıklı yazımızı da inceleyebilirsiniz.