Rönesans Nedenleri, Sonuçları ve Özellikleri

Rönesans Nedir? Rönesans “yeniden doğuş” anlamına gelen bir kavramdır. Eski Yunan – Roma kültüründe olan özgür düşüncenin yeniden doğuş sürecidir.

Bu yazımızda Rönesans nedir? Rönesans Dönemi özellikleri nelerdir? sorularını tüm ayrıntılarıyla yanıtladık. Orta Çağ dönemin şifacıları ve doktorlarının, cadı ve büyücü diye isimlendirerek asıldığı ve bilim insanlarının kiliseye karşı çıktığı gerekçesiyle öldürüldüğü, para karşılığı insanlara cennetten toprak satıldığı cehaletin yaygın olduğu ve dini otoritenin kuvvetli olduğu bir dönemdi. Bu dönemde sanat, mimari gibi alanların ilerlemesi bir hayli güçtü. İşte Rönesans dönemi bu zamanda insanların hayatlarına girmiştir. Zamanın dini insanlarını önemsemeyen ve sanatçılara, bilim adamlarına destek veren zengin ve malvarlıklı ailelerin yardımlarıyla oluşmuş ve gelişmiştir.

Rönesans Nedir?

Rönesans (yeniden canlanma), Orta Çağ’dan sonra gelen ve Avrupa’nın tarihteki gelişiminde dönüm noktası olarak yer almış bir dönemdir. 15-16. yüzyıl İtalya’sında ortaya çıkan Rönesans, hümanizm akımının insanlar arasında yaygınlaşarak insan yaşamı üzerine odaklanılmasını ve matbaanın bulunmasıyla bilginin geniş kitlelere yayılmasını sağlamıştır. Bunun dışında bazı Yunan kökenli filozoflardan edinilmiş olan alıntılar da toplumların görüş açısını dinin baskın etkisinden uzaklaştırmış. Sonunda deneysel düşünceyi canlandırmıştır. Avrupa yüzyıllardır doğu devletlerinden ekonomik ve bilimsel anlamda gerideyken Rönesans akımının etkisiyle büyük ölçüde toparlanmıştır.

15. yüzyıl İtalya’sında başlayan yenilenme hareketiyle sanat, bilim, felsefe, tarih, edebiyat ve insan sevgisinin önemini tekrar kazandığı aydınlanma çağı Rönesans Dönemi diye adlandırılır. Bu dönemde deneysel düşünceler canlanması, hümanizmin önem kazanması, bilgeliğin ön planda tutulması ile birçok olgu değişmiş ve gelişmiştir. Ayrıca bu harekete öncülük eden gelişmelerden olan matbaanın icadı ve yayılması okur yazar oranının artmasına, bilgilerin çeviriler yardımıyla daha geniş kitlelere ulaştırılmasına da yardımcı olmuş, halkın bilgi seviyesini arttırmıştır. Rönesans İtalya’dan yavaş yavaş İngiltere, Hollanda ve Portekiz başta olmak üzere dünyanın birçok yerine yayılmıştır.

Rönesans sonrasında eskiden değersiz görülen düşünceler değerli görülmeye başlanmıştır. Ayrıca Rönesans kilisenin her alana karıştığı, insanlar üzerindeki her hakka sahip olduğunu düşündüğü ve insanlara cehennem korkusu empoze ederek kendi lehine her şeyi yaptırabildiği bir dönemden insanların düşüncelerinin önemli görüldüğü bir döneme geçişe sebep olmuştur. Din ve kilise insanların hayatında o kadar büyük bir etkiye sahipti. Kilisenin büyücük veya dinsizlikle suçladığı herhangi bir insan direkt olarak meydanda yakılırdı. Bu kadar karanlık bir dönemde Papalar insanlara cennetten yer sattığını iddia ederek insanların paralarını haksız yere almaktaydılar. Döneminin önemli bilim insanlarından Galileo da bu mahkemelerde yargılanmış, haksız bulunarak aforoz edilmiştir.

Rönesans Ne Demek?

Rönesans sözcüğü Türkçe’de “yeniden doğuş” anlamına gelmektedir. Ayrıca anlam olarak Avrupa’da 15. yüzyılda başlayan bilimde, sanatta ve mimarlıkta yenilenme dönemini içermektedir.

Rönesans, Fransızca’daki Renaissance sözcüğünden Türkçe’ye geçmiştir. Renaissance, Fransızca’da naissance (doğuş) sözcüğü ve “re” (yeniden) önekiyle türetilmiştir. Bu sözcük Latince’de aynı anlama gelen nascentia sözcüğünden evrilmiştir. Nascentia ise nasci, “nat” (doğmak) yükleminden türetilmiştir.

Rönesans Nasıl Ortaya Çıktı?

Rönesans kelimesi ilk defa dini bir terim olarak ortaya çıkmıştır. Yaşamını yitirmiş bir kişinin yeniden hayata gelmesine verilen isimdir. Fransızca “Rönesans”, İtalyanca “Rinascita” şu an bildiğimiz kullanımı ile “Yeniden Doğuş” anlamına gelir.

Rönesans “yeniden doğuş” anlamına gelen bir süreçtir. Eski Yunan – Roma kültüründe olan özgür düşüncenin yeniden doğuş sürecidir. İtalya’da doğan bu akım zamanla Avrupa’nın her yerine yayılmıştır. Bu akım ile beraber Avrupa’da dini otorite sarsılmış, cehalet yok olmaya başlamıştır. Sanat, mimarlık gibi alanlarda yenilikler çağı başlamıştır. Bu süreçte eski Roma ve Yunan eserleri gün yüzüne çıkarıp incelenmiştir. Matbaa ile beraber yayılmıştır. Bu eski eserlerden yola çıkarak yeni formlar meydana getirilmiştir.

Rönesans kelimesinin anlamı olan “yeniden doğuşu” yaşamıştır. Fransız kökeninden gelen “Rönesans” kelimesinin ilk kullanımı, İtalyan bir sanatçı olan Giorgio Vasari tarafından 1550 yılında basılmış bir kitap aracılığıyla gerçekleşmiştir. Bu kelimenin anlamı olan yeniden doğuş, öğrenmenin ve pozitif bilimlerin antik metinlerin tekrardan ele alınmış olmasıyla yeniden doğması ve her şeyin genelinde dünya üzerinde Avrupalılık olgusunun yeniden doğuşu olmak üzere ikiye ayrılabilir. Başta gelişim olayı şehirlerin içinde gizlice ve küçük çapta olmuş olmasına rağmen sonradan bu gelişmişlik akımı ulusal hatta kıtasal ölçüye ulaşarak Avrupa’yı günümüzdeki ileri seviye durumuna getiren ivmeyi yaratmıştır.

Rönesans Tarihi

“Yeniden doğuş” manasında olan Rönesans, 15. yüzyılın sonunda İtalya devletinde başlangıç yapmıştır. Rönesans, Avrupa ülkelerinde karşılaşılan güzel sanatlar, edebiyat ve bilim alanlarında yapılan yenilik ve gelişimleri ifade etmektedir. Bu zaman diliminde, Avrupa devletlerinde birçok radikal değişikliklere rastlanmıştır. 14. yüzyıldan itibaren bazı bilim insanları eski Yunan ve Roma devletlerine ait olan el yazıtlarını tekrar gün yüzüne çıkarmıştır. Bunları yayınlayarak insanları felsefik ve eleştirel düşünme konusunda teşvik etmişlerdir.

Avrupalılar bu eserleri İslâm evreni aracılığıyla yok olmaktan ve unutulmaktan kurtarmış halka tekrar hatırlatmışlardır. Roma, Venedik ve Floransa’da ilk akademiler açılmıştır ve ilk halk kütüphaneleri insanlara sunulmuştur. Bu çalışmalara yön veren aydın kesim daha sonradan halk tarafından hümanistler olarak adlandırılmıştır. Hümanist akımın en bilindik öncüsü olan Petrarca (Petrarka) ile başlamış olan hümanistlerin çalışmaları, matbaanın ilerlemesi sayesinde ise daha da yaygınlaşmıştır.

Rönesans sonrasında eski Yunan ve Roma devletlerine karşı artan ilgi, Avrupa’da edebiyatın yanı sıra resim, heykel benzeri güzel sanatlarından yaygınlaşmasına sebep olmuştur. Bu yeniden keşfetme süreci Fransa, Hollanda, Almanya ve İngiltere gibi birçok Avrupa ülkesinde kısa sürede ve kolayca benimsenebilmiştir. Rönesans sanatçıları, hiçbir dini ve toplumsal bir algıyı dikkate almadan kendilerini sadece sanatlarını yapmaya adamışlardır.

Hümanistlerin eski Yunan ve Roma’ya olan bu düşkünlükleri kilise ve Papa’nın otoritesi üzerinde büyük bir baskıya yol açmıştır. Antik dünya anlayışı ve bakış açısı, hümanistlerin dünya anlayışına büyük ölçüde yön vermiş ve şekillendirmiştir. Bu anlayış doğrultusunda bireyin yeryüzündeki yaşantısındaki en büyük gayesi mutlu olmaktır. Hristiyanlık anlayışında yani kilise ve Papa’ya göre ise asıl hayat yeryüzündeki yaşamın ölüm ile noktalanmasının ardından başlamaktadır.

Bu ve bunun oldukça benzeri bir çok fikir ve olgu hümanistlerin kilise ile çokça kez çelişmesine sebebiyet vermiştir. Bu nedenle hümanistler, inanç bakımından kilise yerine sadece incil ve ilk azizlerin öğütlerine kulak verilmesi gerektiğinin savunucusu olmuşlardır. Hümanistlerin inançla ilgili olan bu düşünceleri, reform hareketlerinin başlamasına sebep olmuştur. Ayrıca bu sürece de öncülük etmişlerdir.

Rönesans’ın Nedenleri

• Haçlı Seferleri‘nin etkisiyle Doğu’dan kültür ve sanat birikimleri,
• Avrupa Devletleri’nin İspanya’da bulunan Endülüs Emevi Devleti ve Abbasilerin egemenliği altında bulunan Sicilya aracılığı ile İslam kültürünü ve İslam medeniyetini tanımaları,
• Eski Yunan ve Roma’ya ait felsefe, bilim, edebiyat ve sanat eserlerinin eğitim alanında okutulması ve incelenmesi,
• Kâğıdın artması ve matbaanın kullanılması,
• Matbaa ile birlikte yeni buluş, icat ve düşüncelerin geniş alanlara kolayca yayılması,
• Avrupa’da yetenekli sanatçı ve düşünürlerin ortaya çıkması,
• Coğrafi Keşifler ile Avrupa insanının birçok konuda zenginleşmesi, yaşam standartların yükselmesi, düşünce ve bakış açılarının gelişmesi,
• Bilim insanlarını ve sanatkarları koruyan varlıklı insanların ortaya çıkması ve Avrupa’da “Mesen” adı verilen edebiyat ve sanatı seven bir kitlenin oluşması,
• Osmanlı’nın İstanbul’u fethetmesinden sonra İtalya’ya kaçan Bizanslı bilginlerin edebiyat, sanat ve bilim alanındaki çalışmaları.

Rönesans’ın İtalya’da Başlama Nedenleri

Rönesans ilk olarak İtalya’da ortaya çıkmıştır. Rönesans’ın İtalya’da başlamasının nedenleri şunlardır;

• Antik Roma’nın kalıntılarının sanatçılara ilham olması,
• Roma Katolik Kilisesi’nin sanat eserleri sipariş ederek İtalya’da zenginliği desteklemesi,
• İtalyan kent devletleri arasında kültürel rekabetin olması,
• İtalyan tacirlerin (Medici ailesinin ve diğer burjuvaların) ve bankacıların bilimi ve sanatı desteklemesi,
• Antik Yunan ve Roma eserlerinin keşfedilmesi,
• Dante, Petrarch ve Boccaccio gibi yazarların katkılarıyla İtalyan edebiyatının gelişmesi,
• Deniz ticareti aracılığıyla Doğu ülkeleri ile iletişim içinde olunması,
• İtalyan kent devletlerinde özgür düşüncenin ortaya çıkması için uygun bir yönetim şekline (demokrasiye) sahip olması,
• Papaların İtalyan üniversitelerine etkisi,
• Osmanlı Devleti’nin İstanbul’u alması ardından Bizanslı bilginlerin İtalya’ya sığınması.

Rönesans’a Etki Eden Düşünceler

• Humanizm: Rönesans’ın en önemli düşüncelerinden biri humanizmdir. Humanizm, insana odaklanan bir felsefi yaklaşımdır. İnsanın potansiyelini ve değerini vurgular. Antik Yunan ve Roma kültürünün yeniden keşfedilmesiyle birlikte, insan merkezli bir düşünce sistemi ortaya çıkmıştır.
• Antik Yunan ve Roma Felsefesi: Rönesans düşünürleri, özellikle Platon ve Aristoteles’in felsefi düşüncelerinden etkilenmişlerdir. Antik felsefenin yeniden keşfi, akıl, mantık, doğa bilimi ve etik gibi konular üzerine yoğunlaşılmasına ve yeni fikirlerin ortaya çıkmasına yol açmıştır.
• Doğa Gözlemi: Rönesans dönemi, bilimsel gözlem ve deney yapma pratiğinin önem kazandığı bir dönemdir. İnsanlar doğadaki olayları daha ayrıntılı bir şekilde incelemeye başlamıştır. Bu da astronomi, botanik, fizik ve anatomi gibi bilim dallarında önemli ilerlemelere yol açmıştır.
• Kiliseye Karşı Eleştirel Tutum: Rönesans döneminde kilise otoritesine karşı eleştirel bir tutum ortaya çıkmıştır. Kilisenin dogmatik düşüncelerine ve baskıcı politikalarına karşı çıkılmıştır. Bu eleştirel tutum, özgür düşünce ve fikirleri teşvik etmiştir.
• Dünya ile Bütünleşme: Rönesans düşünürleri, dünyanın ve doğanın bir parçası olarak insanın dünyayı anlama ve etkileme yeteneğini vurgulamışlardır. İnsanın doğayı ve çevreyi anlamak için gözlem yapması, bu dönemde büyük bir önem kazanmıştır.
• Sanatın Önemi: Rönesans döneminde sanatın ve estetiğin önemi büyük ölçüde artmıştır. Sanat, insanın yaratıcılığını ve duygusal ifadesini sergileyebileceği bir araç olarak görülmüştür. Perspektif, anatomik doğruluk ve gerçekçilik gibi sanatsal yenilikler Rönesans döneminde ortaya çıkmıştır.
• Yenilikçilik ve İlerleme: Rönesans düşünürleri, yeni fikirlerin ve bilimsel ilerlemelerin önemini vurgulamışlardır. İnsanın bilgiye ve keşiflere açık olması gerektiği düşüncesi, Rönesans’ın gelişmesinde etkili olmuştur.

Rönesans Dönemi Özellikleri

• Rönesans dönemi, insanın değerini ve potansiyelini vurgulayan bir yaklaşım sergilemiştir. İnsanın dünyayı anlama, keşfetme ve değiştirme gücüne odaklanmıştır.
• Rönesans döneminde Antik Yunan ve Roma kültürüne olan ilgi büyük ölçüde artmıştır. Antik metinlerin keşfi ve incelenmesi, sanat, felsefe, bilim ve edebiyatta eski Yunan ve Roma değerlerinin yeniden canlanmasını sağlamıştır.
• Rönesans dönemi, sanatta büyük bir ilerlemeyi beraberinde getirmiştir. Perspektif, anatomik doğruluk, ışık-gölge tekniği gibi yenilikçi sanatsal teknikler kullanılmıştır. Ressamlar, heykeltıraşlar ve mimarlar, gerçekçilik ve estetik değerleri ön planda tutmuşlardır.
• Rönesans dönemi, bilimde büyük bir ilerleme dönemidir. Doğa gözlemi ve deneyler, astronomi, fizik, anatomi, botanik ve diğer bilim alanlarında önemli keşiflere yol açmıştır. Özellikle Galileo Galilei ve Leonardo da Vinci gibi bilim insanları bu dönemde etkili olmuştur.
• Rönesans döneminde edebiyatta insan merkezli bir yaklaşım benimsenmiştir. İnsanın duyguları, düşünceleri ve deneyimleri üzerine odaklanan eserler yazılmıştır. Dante, Petrarch ve Boccaccio gibi ünlü yazarlar bu dönemde etkili olmuşlardır.
• Rönesans dönemi, denizcilik ve keşiflerin büyük bir ivme kazandığı bir dönemdir. Yeni dünya keşifleri, coğrafi keşifler ve bilimsel ilerlemeler, dünya görüşünü genişletmiş ve Rönesans’ın gelişmesine katkıda bulunmuştur.
• Rönesans döneminde zengin aileler ve kilise, sanatçıları ve bilim insanlarını maddi olarak desteklemek amacıyla patronaj sistemini benimsemiştir. Bu da sanatın ve bilimin gelişmesine katkıda bulunmuş ve sanatçılara özgür bir şekilde çalışma imkanı sağlamıştır.

Rönesans döneminin özelliklerini belli başlı alanlarda inceledik. Rönesans döneminde özellikle sanatta önemli gelişmeler yaşanmıştır. Rönesans hareketleri “hümanizm” akımı ile başlamıştır. Napoli ve Yeni Roma Akademilerinde Latince, İbranice ve Yunanca metinler incelenmiştir. Dante, Petrark, Bokaçius hümanizmin öncülerindendir. Perspektifin incelenmesi, anatomi biliminin gelişmesi aynı zamanda insan vücuduna ve güzelliğe değer verilmesiyle resimde Rönesans başlamıştır. İtalya’da üç farklı resim okulu açılmıştır. Daha çok manzara resimleri üzerine yoğunlaşmış Venedik Okulu açılmıştır. Tisiyen en önemli temsilcilerindendir. İnsan vücuduna, perspektif ve anatomiye değer veren Floransa Okulu açılmıştır. Temsilcilerinden Ciyoto, Bizans etkisinde kalan İtalyan resmini kurtarmıştır. Leonardo da Vinci, Michelangelo önemli temsilcilerindendir. Dini konular üstüne yoğunlaşan okul ise Roma Okulu’dur. Raphael ise bu okulun önemli temsilcilerindendir. Rönesans döneminde mimarlar Orta Çağ’dan kalma gotik tarzını bırakıp yeni bir mimari üslup oluşturmuşlardır. Bramant ve Michelangelo en önemli temsilcilerindendir. Antik dönemdeki heykeller ortaya çıkarıldıktan sonra bunlardan esinlenerek yeni heykeller yapılmış ve heykeltıraşlık gelişmiştir. Donatello, Giberti ve Michelangelo en büyük temsilcilerindendir.

Rönesans’ın Sonuçları

• Rönesans dönemi, kültürel ve entelektüel alanda büyük bir gelişmeyi beraberinde getirmiştir. Sanat, edebiyat, felsefe, bilim ve diğer alanlarda ilerlemeler kaydedilmiştir. Bu dönem, Avrupa’da kültürel bir canlanmayı tetiklemiş ve modern çağın temellerini atmıştır.
• Rönesans, bilimsel düşüncenin ve yöntemlerin gelişmesine büyük katkıda bulunmuştur. Gözlem, deney ve doğa yasalarının keşfi gibi bilimsel prensipler, Rönesans döneminde ortaya çıkmıştır. Bu da sonraki dönemlerde Bilimsel Devrim olarak adlandırılan büyük bir bilimsel ilerlemeyi tetiklemiştir.
• Rönesans dönemi, sanatta ve mimaride büyük bir yenilik dönemidir. Perspektif, anatomik doğruluk, gerçekçilik gibi teknikler kullanılmış ve sanat eserleri daha gerçekçi ve estetik açıdan zengin hale gelmiştir. Aynı zamanda mimaride de yeni tarzlar ve yapılar ortaya çıkmıştır.
• Rönesans, insan merkezli bir düşünce olan hümanizmin gelişimine katkıda bulunmuştur. İnsanın değeri, potansiyeli ve özgürlüğü üzerine odaklanan bu düşünce, sonraki dönemlerde insan hakları fikrinin gelişmesine zemin hazırlamıştır.
• Rönesans dönemi, coğrafi keşiflerin hız kazandığı bir dönemdir. Yeni dünya keşifleri, küresel ticaretin ve kültürel alışverişin artmasına yol açmıştır. Avrupalı keşifçiler, yeni topraklar, kaynaklar ve pazarlar keşfederek Avrupa’nın küresel bir güç olmasını sağlamıştır.
• Rönesans dönemi, dilin gelişimi ve eğitim alanında reformların yaşandığı bir dönemdir. Edebiyat ve bilimsel çalışmalar için yerel dillerin kullanılması, dilin gelişimine katkıda bulunmuştur. Aynı zamanda eğitimde de değişiklikler yapılarak, insanın entelektüel ve felsefi açıdan gelişmesine odaklanılmıştır.

Rönesans’ın Önemi

• Bilim ve teknik alanında gelişmeler oldu.
• Özgür düşünce ve yeni sanat anlayışları ortaya çıktı.
• Skolastik düşünce yerini bilimsel anlayışa bıraktı. Gözlem ve deney önem kazandı. Akılcılık egemen olmaya başladı.
• Avrupa’da gelişmenin ve kalkınmanın hız kazanmasına neden oldu.
• Avrupa’da bilim ve teknoloji alandaki gelişmelerin önünü açtı.

---

Not: Bu konuyla ilgili olarak Rönesans Dönemi Sanatçıları, Mimarları, Bilim Adamları, Bestecileri ve Rönesans Ressamları Kimlerdir? Rönesans Tabloları başlıklı yazılarımızı da inceleyebilirsiniz.