Mondros Ateşkes Antlaşması Nedir? Tarihi, Maddeleri ve Sonuçları

Mondros Ateşkes Antlaşması nedir? Mondros Ateşkes Antlaşması (Mondros Mütarekesi), Birinci Dünya Savaşı sonunda Osmanlı Devleti ile İtilaf Devletleri arasında 30 Ekim 1918’de imzalanan ateşkes antlaşmasıdır.

Mondros Ateşkes Antlaşması Nedir?

Mondros Mütarekesi olarak da bilinen Mondros Ateşkes Antlaşması, I. Dünya Savaşı sona erdikten sonra Osmanlı Devleti ile İtilaf Devletleri arasında imzalanmıştır. Limni adasının Mondros Limanı’ndaki Agamemnon zırhlısında 30 Ekim 1918 akşamı imzalanmıştır. Mondros Ateşkesinde Osmanlı Devleti’ni Bahriye Nazırı Rauf Bey temsil etmiştir. Bu antlaşmadan sonra Osmanlı Devleti fiilen sona ermiştir.

I. Dünya Savaşı sonucunda Çanakkale cephesi dışındaki cephelerde yenilen Osmanlı Devleti, diğer ittifak devletlerinin de aynı şekilde zor durumda kalması ile beraber, İtilaf Devletleri ile Mondros Ateşkes Antlaşmasını imzalamak durumunda kalmıştır. Mondros Ateşkes Antlaşmasının içerdiği maddeler ile Osmanlı Devleti’nin resmen yıkılmasına neden olacak Sevr Barış Antlaşmasına gidilmiştir. Mondros Mütarekesi’nin Osmanlı Devleti açısından içerdiği son derece ağır maddeleri, Osmanlı Devleti’nin tüm bağımsızlık haklarını elinden almakla beraber, Anadolu’nun işgalini yasallaştırmıştır.

Mondros Ateşkes Antlaşması Tarihi

1. Dünya Savaşı esnasında İtilaf Devletleri’nden biri olan Çarlık Rusya’nın yaşadığı iç sıkıntılar ile Çarlık Rusya savaştan çekilmek durumunda kalmıştır. Savaş seyri konusunda üst üste yenilgiye uğramakta olan İttifak Devletleri için bu durum bir umut olmuştur. Ancak Rusya’nın çekilmesinin hemen ardından savaşa Amerika Birleşik Devletleri dahil olmuştur ve İttifak Devletleri’nin şansı kalmamıştır. İttifak Devletleri 1918’de Wilson Prensiplerinin ABD başkanı Woodrow Wilson tarafından yayınlanmasına kadar direnmeye devam etmiştir.

Wilson Prensipleri yeni barışçıl dünya düzeni hakkında maddeler içermektedir ve bu İttifak Devletleri’nin barış antlaşmalarına daha sıcak bakmasını sağlamıştır. Böylece ilk Bulgaristan ağır şartlar içeren Selanik Ateşkes Antlaşması’nı imzalayarak çekildi. Bulgaristan’ın çekilmesi ile beraber, Almanya ve Osmanlı arasında kara bağlantısı kalmadı ve İttifak Devletleri’nin tamamı çekilmek zorunda kaldı. Ardından sırasıyla Osmanlı ile Mondros Ateşkes Antlaşması, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ile Villa Giusti Antlaşması, Almanya ile Rethondes Antlaşması imzalanmıştır.

Mondros Ateşkes Antlaşmasını İmzalayan Osmanlı Heyeti

Osmanlı Heyeti Rauf Bey başkanlığındaki aşağıdaki devlet görevlilerinden oluşmaktaydı. Mondros Mütarekesini imzalayan Osmanlı heyeti;

• Bahriye Nazırı Deniz Albayı Rauf Bey (Orbay)
• Hariciye Müsteşarı Reşat Hikmet
• Kurmay Yarbay Sadullah
• Heyet Katibi Ali Bey (Türkgeldi)

Mondros Ateşkes Antlaşması Maddeleri

Mondros Ateşkes Antlaşması, 30 Ekim 1918 tarihinde imzalanmıştır. İtilaf Devletleri ve İttifak Devletleri arasında imzalanan ikinci ateşkes antlaşmasıdır. Bu antlaşma Osmanlı’nın egemenlik, bağımsızlık, hakimiyet ve askeri haklarını kısıtlamıştır. Boğazlara el konulmuş, Osmanlı’nın işgal ettiği bölgelerden çekilmesi sağlanmış, İtilaf devletlerinin mazot ve yağ ihtiyaçları ihraç sayılmaksızın Osmanlı’dan temin edilmiş, kısacası Anadolu toprakları sömürge haline gelmiştir. İçerdiği ağır hükümler Osmanlı Devleti’nin kısa süre içinde yıkılmasına neden olmuştur. Mondros Ateşkes Antlaşması’nın içerdiği maddelerin tümü aşağıda yer almaktadır.

Mondros Ateşkes Antlaşması Maddeleri Günümüz Türkçesiyle;

Madde 1
İstanbul ve Çanakkale Boğazları açılacak ve Karadeniz’e geçişte hiçbir engel olmayacaktır. Boğazların Karadeniz ve Çanakkale uçlarındaki askeri birlikler çekilecektir ve buralar İtilaf Devletleri tarafından ele geçirilecektir.

Madde 2
Osmanlı sularında bulunan torpido ve kovan mevzilerin yeri ile torpido tarlalarının yeri gösterilecek ve bunlar tespit edilip kaldırılacaktır.

Madde 3
Karadeniz’de bulunan torpillerin hakkında İtilaf Devletleri bilgilendirilecek.

Madde 4
Osmanlı’nın aldığı Ermeni ve İtilaf Devletleri’nden olan tüm esirler İstanbul’da teslim edilecektir.

Madde 5
İç güvenliliğin sağlanması ve sınırların korunması amacı dışında, Osmanlı ordusu terhis edilecektir.

Madde 6
Osmanlı savaş gemileri İtilaf Devletlerine teslim olacak ve İtilaf devletlerinin belirteceği limanlarda gözaltında tutulacaktır.

Madde 7
İtilaf Devletleri güvenliklerinin tehdit edilmesi durumunda istedikleri stratejik bir yeri işgal etme hakkına sahip olacaktır.

Madde 8
İtilaf Devletleri Osmanlı’nın demiryollarından yararlanacak ve ticaret gemileri İtilaf Devletleri’ne hizmet amaçlı kullanılacaktır.

Madde 9
İtilaf Devletleri Osmanlı liman ve tersanelerinde bulunan araç ve taşıtlardan yararlanacaktır.

Madde 10
Toros Tünelleri, İtilaf Devletleri tarafından işgal edilecektir.

Madde 11
Osmanlı, Kafkasya ve İran’da işgal ettiği yerlerden çekilecektir.

Madde 12
Telsiz ve telgraf kablolarının denetimi hükümet haberleşmesi dışında İtilaf Devletleri’nin eline geçecektir.

Madde 13
Ticari, askeri ve denizle alakalı malzemelerin zarar görmesi, tahrip olması engellenecektir.

Madde 14
İtilaf devletlerinin mazot ve yağ ihtiyaçları ihraç sayılmaksızın Osmanlı’dan temin edilecektir.

Madde 15
Demiryollarının kontrolü İtilaf Devletleri’nin kontrolü altına geçecektir.

Madde 16
Yemen, Asir, Suriye, Irak ve Hicaz’daki kuvvetler İtilaf Devletleri’ne teslim olacaktır.

Madde 17
Trablus ve Bingazi’deki subaylar İtalyanlara teslim olacaktır.

Madde 18
Trablus ve Bingazi’de Osmanlı’nın işgal ettiği yerler İtalya’ya verilecektir.

Madde 19
Alman ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğu uyruğu olan siviller ve askerler Osmanlı’yı terk edecektir.

Madde 20
Askeri mühimmatın ve nakil vasıtalarının İtilaf Devletlerine tesliminden Osmanlı Ordusu’nun terhisine kadar verilen tüm emirler koşulsuz şartsız yerine getirilecektir.

Madde 21
İtilaf Devletleri’nin üyesi olan birisi, halkın yiyecek ve içecek ihtiyaçlarının savaş esnasında sağlanmasını sağlayan iaşe nezaretinde çalışacaktır ve istenen her şeyin bilgisi verilecektir.

Madde 22
Osmanlı Devleti esirleri İtilaf Devletleri’nin gözetiminde kalacaktır.

Madde 23
Osmanlı Devleti Hükümeti, merkezi devletlerle temasta olmayacaktır.

Madde 24
Erzurum, Van, Mamüretü’l Aziz, Diyarbakır, Sivas Bitlis’ten oluşan 6 Ermeni ili olarak adlandırılan bölgede bir karışıklık çıkması durumunda İtilaf Devletleri’nin bu 6 vilayetin istedikleri bölgesini işgal etme hakkı olacaktır.

Madde 25
Müttefiklerle Osmanlı Devleti arasındaki savaş, 1918 yılı Ekim ayının 31 günü mahalli saat ile öğle zamanı sona erecektir.

Not: Mondros Ateşkes Antlaşması’nın orijinal tüm maddelerini aşağıdaki bağlantıya tıklayarak bilgisayarınıza indirebilirsiniz.

Mondros Ateşkes Antlaşması Tüm Maddeleri (pdf)

Mondros Ateşkes Antlaşması Sonuçları

Mondros Ateşkes Antlaşması’nın bu maddeleri Osmanlı’nın neredeyse tüm haklarını kısıtlamaktadır. Ancak antlaşmada imzalanan maddelerin üstü kapalı bir şekilde yazılmış olması ve İtilaf Devletleri’nin antlaşmayı farklı yorumlaması ile Osmanlı için daha ciddi sonuçları olmuştur. Mütarekenin imzalanmasının hemen ardından Boğazlar ve İstanbul işgal edilmiştir. Başkent olan İstanbul’un işgal edilmesi ile Osmanlı Devleti’nin resmi olarak varlığı hiçe sayılmıştır. Mondros Ateşkes Antlaşmasının 1. Maddesinde Boğazlar ve uç kısımlarının İtilaf Devletleri’nin kontrol altına gireceğinden bahsedilmiştir ancak İstanbul’un işgali söz konusu olmamıştır. İtilaf Devletleri’nin antlaşmayı kendi çıkarlarına göre yorumlayarak harekete geçtikleri durumlardan biri de Antlaşma’nın 7. maddesinde bahsedilenin aksine, İngilizlerin güvenliklerini tehdit eden bir durum oluşturmamasına rağmen İskenderun ve Musul’u işgal etmesidir.

Mondros Mütarekesi’nin ardından başlayan işgaller ilk Suriye-Irak hattında gerçekleşmiştir. 3 Kasım’da İngilizler Musul ve İskenderun’u işgal etmiştir. Hatay Dörtyol, Mersin, Toros tünelleri, Adana ve Pozantı bölgeleri Fransızlar tarafından 17 Aralık’ta işgal edilmeye başlamıştır. Ardından İtalyanlar Ege Kıyılarında bulunan Kuşadası, Fethiye, Bodrum, Antalya ve Marmaris’i işgal etmiştir. Trakya Batı ve Doğu olmak üzere Yunanistan ve Fransa tarafından kontrol altına alınmıştır.

Mondros Ateşkes Antlaşması Önemi

İtilaf Devletleri’nin yasal olmayan antlaşma dışındaki işgallerinin ardından Osmanlı Devleti’nin sonu gelmiştir. Halkın üzerindeki yük gitgide artmıştır ve Anadolu farklı farklı devletlere paylaştırılmıştır. Bu durumda Osmanlı Hükümeti çok akılcı bir hamle yapmayarak Sevr Antlaşması’na gitmiştir. Böylece resmi olarak Osmanlı Hükümeti kendi sonunu imzalamıştır.

Osmanlı savaşın bitmesi amacıyla savaştan çekilmiştir. Ancak Mondros mütarekesi ile Savaş tek taraflı bir saldırıya dönüşmüştür. İtilaf devletleri birçok maddeyi kendi çıkarlara doğrultusunda yorumlayarak Anadolu’nun neredeyse tamamını ve İstanbul’u işgal etmiştir. Osmanlı’nın egemenlik, bağımsızlık ve savunma haklarını elinden almıştır.

Not: Bu konuyla ilgili olarak Sevr Antlaşması Nedir? Tüm Maddeleri ve Önemi başlıklı yazımızı da inceleyebilirsiniz.