Avrupa TarihiOsmanlı Tarihi

Trablusgarp Savaşı Nedenleri, Sonuçları ve Önemi

Bu yazımızda Hasta Adam karşısında diplomatik bir italyan başarısı örneği olan Trablusgarp Savaşı hakkında bilgilere yer verdik.

Trablusgarp Savaşı Nedenleri

18. yüzyılın başlarından itibaren yaşanan güç kaybının devletin geleceğini muallakta bırakacak boyutlara ulaştığı Osmanlı Devleti, ayakta kalabilmek ve eski kuvvetini yeniden kazanabilmek amacı ile askeri, eğitim ve diplomasi gibi birçok alanda reformlar yaparak çağa ayak uydurmaya çalışmıştır. Bu reformların devamı niteliğinde olan Tanzimat ve Islahat Fermanları ile Avrupa başta olmak üzere diğer devletlerin Osmanlı’nın içişlerine karışması engellenmeye çalışılmıştır. Bu amaca ulaşmak için azınlıklara verilen haklar artırılmıştır. Ne yazık ki Islahat Fermanı’nın yayınlanmasının ardından beklenenin aksine dış güçlerin devlet üzerindeki baskısı artmıştır. Buna karşın Islahat Fermanı’nın yayınlandığı dönemde devam etmekte olan Paris Barış Konferansı’ndan alınan sonucun Osmanlı Devleti’nin lehine olmasına katkıda bulunduğu söylenebilir. Bu konferansın sonunda imzalanan Paris Antlaşması ile Osmanlı Devleti, bir Avrupa ülkesi kabul edilmiş, geçici bir süreliğine İngiltere ve Fransa gibi devletler ile ilişkileri sağlamlaştırılmıştır.

Diğer yandan, Paris Barış Konferansı’nın ardından Avrupa’da gerçekleşen olaylara bakıldığında Alman ve İtalyan Milli birliklerinin kurulduğu anlaşılır. Ayrıca bu iki devletin de güçlenmek için çaba harcadığı görülür. Hızla kuvvetlenen Almanya ve bundan rahatsız olan İngiltere arasında İtalya, dönem boyunca bir tarafsızlık politikası yürütmüştür. Avrupa’nın büyük güçlerinin çatışmalarından yararlanarak sömürgeci tutumunu sürdürmek için uğraşmıştır. Bu amaca yönelik olarak gizli antlaşmalar ile Mısır’ı alan İngiltere ve Tunus’a yerleşen Fransa’nın yanında Trablusgarp ve Bingazi’yi sömürgesi ilan ettirmiştir. Osmanlı Devleti’nin, Avrupa’daki güçlü devletlerin Trablusgarp ve Bingazi’yi İtalya’ya vaat ettiğinden hiç haberi olmamıştır.

Trablusgarp Savaşı Ne Zaman ve Nerede Oldu?

İmzalanan antlaşmaların ardından İtalya, Trablusgarp’a saldırmak için uygun zamanı beklemeye başlamıştır. Fakat zamanın iktidar partisi olan İttihat ve Terakki Cemiyeti’nden Vali Recep Paşa, şüphelerinden dolayı İtalyan uyruklu kişi ve kuruluşlara karşı tavır alarak İtalya’yı engellemeye çalışmaktaydı. Ticari açıdan Trablusgarp’ta yer edinmeye başlayan Banco di Roma, bu sebeple büyük zarara uğradı. İtalya Hükümeti, 1911 yılının temmuz ayından itibaren Osmanlı Devleti’nin bu politikayı devam ettirmesi durumunda iki devletin ilişkilerinin kötü etkileneceğini müttefikleri yoluyla belirtmiştir. İtalya’nın Trablusgarp bölgesi için bir talebi de Vali Recep Paşa’nın görevden alınmasıydı, gerekçe ise İtalyan çıkarlarına devamlı karşı çıkmasıydı. Vali Recep Paşa Ağustos 1911’de görevden alınmıştır. Eylül ayına gelindiğinde İtalya, Almanya ve Avusturya’nın da onayını almış, askeri hazırlıklarını tamamlamıştı. Artık tek gereken kuşatmayı, dolayısıyla savaşı başlatmak için bir bahaneydi.

Trablusgarp Nerede?
Trablusgarp Haritası

Nihayet 28 Eylül 1911’de Osmanlı Devleti’ne Trablusgarp ve Bingazi’yi uygarlıktan mahrum bıraktığı öne sürülmüş. Bu yerlerdeki İtalyanlara eşit davranılmadığı gerekçesiyle 24 saatlik ültimatom verildi. İtalya’nın bu bölgeleri işgale karar verdiği, acilen boşaltılması gerektiği belirtildi. İtalya’nın istekleri Osmanlı devleti tarafından reddedildi fakat görüşmelere hazır olunduğu belirtildi. Reddin hemen ardından İtalya Osmanlı Devleti’ne savaş açtığını bildirdi ve Trablusgarp ve Bingazi’de İtalyan saldırıları 29 Eylül 1911’de başladı.

Trablusgarp Savaşı Harita Üzerinde
Trablusgarp Savaşı Haritası

Trablusgarp Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin Tutumu

Osmanlı Devleti, İtalya’nın savaş ilan etmesi üzerin durumu sonuçlandırmak için üç ana seçenek öngörmüştür. Uygulanması düşünülen ilk çözüm sorunu diplomatik yollarla çözmekti. Bu seçeneğin işe yaramaması durumunda İtalya’ya birtakım tavizler verilerek uzlaşma aranacaktır. Son çare olarak ise Trablusgarp ve Bingazi toprakları eldeki imkanların elverdiği kadar savunulacaktı. Uzlaşma çalışmalarının hiçbir şekilde işe yaramaması sonucunda Osmanlı Devleti, içinde Mustafa Kemal, Enver Paşa ve Fethi Bey’in de bulunduğu gönüllü ordu mensuplarını bu bölgeye yollamıştır.

O dönemde İttihat ve Terakki Cemiyeti ile sık sık fikir ayrılıklarına düştüğü için dolaylı olarak Avrupa Devletlerinin de gözüne çarpan ve fiilen işsiz bırakılan Mustafa Kemal’in diğer silah arkadaşları gibi Mısır üzerinden Trablusgarp’a gitmesine İngiltere tarafından izin verilmemiştir. Partinin önde gelen subaylarına yaranma amacı içerisinde olan Harbiye Nazırı Şevket Paşa’nın da itirazlarına rağmen gitmekte direten Mustafa Kemal, partinin onayını almıştır. Fakat Mısır üzerinden farklı bir kılıkta gizlice geçebilmiştir. Cumhuriyetin ilanından sonra kendisine bu dönemdeki tutumunun sebepleri sorulduğunda o zamanlarda da Trablusgarp Savaşı’nın olumlu sonuçlanmayacağını söylemiştir. Asıl darbenin batıdan geleceğini öngörebildiğini, fakat partideki yerini güvence altına almak için bu savaşa gönüllü olarak gitmek durumunda kaldığını belirtmiştir.

Trablusgarp Savaşı’nda Mustafa Kemal Atatürk

Mustafa Kemal’in Derne ve Tobruk’ta, Enver Paşa’nın Bingazi’de aldığı başarıların ardından İtalya 1912’de Çanakkale Boğazı’nı bombalamış, boğazı geçememiştir. Fakat 16 Mayıs’ta Rodos’un, 20 Mayıs’ta ise 12 Ada’nın kontrolünü ele geçirmiştir. Dönemin dışişleri bakanı Giolitti bu işgallerin amacı, savaşı Osmanlı Devleti’nin daha hassas olduğu bölgelere taşımaktı. Ayrıca mühimmat ulaşımını kolaylaştırmaktır. 8 Ekim 1012’de başlayan Balkan Savaşı’na katılabilmek amacıyla Derne Komutanı Mustafa Kemal ve Binbaşı Nuri Bey, 13 Kasım 1912’de Trablusgarp’tan ayrılma izni istediler. Daha sonra Mısır üzerinden geçerek batıya ilerlediler.

Trablusgarp Savaşı Sonuçları ve Uşi Antlaşması

Balkan Savaşı’nın başlamasıyla barış ilan etmek durumunda kalan Osmanlı Devleti, aynı gün İtalya ile masaya oturarak Uşi Antlaşması’nı imzalamıştır. Bu antlaşmaya göre Trablusgarp ve Bingazi Kalıcı olarak, Rodos ve 12 Ada ise Balkan Savaşı’nın bitimine kadar İtalya’ya bırakılmıştır. Uşi Antlaşması’nın 12 Ada üzerine olan maddeleri, ileride adalar üzerine birçok çatışma yaşayacak olan Osmanlı Devleti ve Yunanistan’ın yanına İtalya’nın da eklenmesine vesile olmuştur.

İtalya, 1870’de siyasi birliğini sağlamasının ardından İngiltere ve Fransa gibi güçlü bir Avrupa Devleti olmanın yolunun sömürgeler edinmekten geçtiğini düşünmüştür. Gizli antlaşmalar imzalayarak Mısır’ı alan İngiltere ve Tunus’a yerleşen Fransa’nın yanında Osmanlı Devleti’nin Kuzey Afrika’daki son toprakları Trablusgarp ve Bingazi’yi kendisine ayırmıştır. Bu anlaşmalardan haber olmayan Osmanlı Devleti, bir süre baskılarını arttıran İtalya’ya tavizler vererek durumu düzeltmeye çalışmıştır. Fakat 29 Eylül 1911’de savaş ilan edilmesi sonucunda bu toprakları savunmak durumunda kalmıştır.

Trablusgarp Savaşı Önemi

Mustafa Kemal ve Enver Paşa gibi gönüllülerin burada elde ettikleri başarılara rağmen Ekim 1912’de Balkan Savaşı’nın başlaması Osmanlı Devleti’ni Trablusgarp ve Bingazi’den çekilmiştir. Uşi Antlaşması’nı imzalamaya mecbur bırakmıştır. Bu antlaşma sonucunda Trablusgarp, Bingazi ve 12 Ada İtalya’nın kontrolüne geçmiştir. Trablusgarp Savaşı ve Uşi Antlaşması, son dönemlerini yaşayan ve Avrupa tarafından Hasta Adam olarak adlandırılan Osmanlı Devleti’nin yalnızca askeri açıdan değil, aynı zamanda diplomatik olarak da zayıflayarak başarısız duruma düştüğünü göstermektedir. Öyle ki, bazı kaynaklarda Trablusgarp Savaşı, “cephede kazanılan savaşın masa başında kaybedilmesi” olarak nitelendirilmektedir.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Bu Konuyla İlgili Yazılar

Başa dön tuşu

Metin kopyalamanın açılabilmesi için
lütfen web sitemizdeki herhangi bir reklama
tıklayarak bize destek olunuz.

Kapalı

Reklam Engelleyici Algılandı

Lütfen reklam engelleyicinizi kapatarak bize destek olunuz. Anlayışınız için teşekkür ederiz.