Kozmografya Nedir? İlk Kozmografya Kitabı

Kozmografya, astronomi biliminin önemli bir parçasıdır. Bunun yanında kozmografya; gökbiliminin, matematik ve fiziğin yalnız ana kavramlarından yararlanarak, evrenle ilgili en belli başlı olayları konu alan ve bu olayları inceleyen bir dalıdır.

Kozmograf Kimdir?

Kozmograflar ise bu bilimle uğraşan insanlardır. Ancak İslam dünyasında kozmograflar daha çok Allah’ın varlığını ispat etmeye ve yine O’nun tarafından yaratılan evreni açıklamaya yönelik bir dünya görüşünü savunan kişiler olarak ortaya çıkmıştır.

Kozmografya Biliminin Tarihi

İnsanlar geçmiş yıllardan beri evren hakkında merak içindeydi. Bu sebepten ötürü geçmişten beri insanlar evrenin düzeni ve evrenin genel betimlemesi konusunda bilgi sahibi olabilmek için birçok çalışma yapmaktadırlar.

Çok önceki zamanlarda yaşayan insanlar günün belli saatinden sonra havanın kararmaya başladığını ve belli bir saatten sonra tekrar aydınlandığını fark ettiler. Bu gece gündüz olayının yanı sıra asıl dikkatlerini çeken geçleri ay diye adlandırılan bir gökcisminin belirmesi ve gündüz güneş diye adlandırılan başka bir gök cisminin belirmesi oldu. Öte yandan bulutların belli aralıklarla belirip sonrasında yeniden kaybolması, belli aralıklarla gökten yeryüzüne yağmur diye adlandırdığımız su damlalarının düşmesi, yağmurun yanı sıra dolu, kar, sis, çiğ vb., şimşek, gök gürültüsü, yıldız kaymaları, meteor yağmurları, ay ve güneş tutulması, kuyruklu yıldızlar gibi olaylar geçmiş zamandaki insanlar için sebebi bilinmeyen olaylar arasındaydı. Geçmişte yaşayanlar insanlar kendi kontrolleri dışında gerçekleşen olaylara karşı büyük bir merak içerisindeydiler. Aynı zamanlarda bu merak insanlar üzerinde birçok korku uyandırmaya başlamıştır. Yine de insanlar korkularına rağmen kendi kontrolleri dışında gerçekleşen olaylar öğrenmek istiyorlardı.

İnsanların kendi kontrolleri dışında gerçekleş olayları araştırması birçok farklı hipotezin ortaya sunulması ile sonuçlandı. İnsanları bu merakları Hintlilerin Dünya’yı üç tane fil tarafından taşındığı büyük bir tabağa, eski Mısırlılar gökyüzünü büyük bir Nil nehrine, Babil ve İyonyalılar gökyüzünü Dünya’nın üzerini kapatan bir kubbe gibi düşünmelerine sebep oldu.

Zaman içinde teknolojinin gelişmesi ile milattan önce altıncı yüzyılda Akdeniz adalarında yaşayan Eski Yunanlı bilginleri eski insanlar tarafından yıllarca merak edilen konularda birçok araştırma yapıldı. Eski Yunan bilginleri tarafından yapılan araştırmaların sonucunda Kozmografyaya birçok konuda yenilikler getirerek Kozmografyayı geliştirdiler. Zaman içinde yapılan araştırmalar yıllar geçtikçe kendini geliştirerek devam etti. Bu alanda yapılan araştırmalar, keşifler ve buluşlar günümüzde de gelişerek devam etmektedir. Böylelikle yıllarca cevap verilemeyen konularda cevap arayışı çalışmaları yapılmaktadır.

İlk Kozmografya Kitabı

Türkiye Cumhuriyeti’nde basılan ilk kozmografya kitabı, Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk’ün yönlendirmesiyle 1929 yılında Devlet Matbaası’nda (İstanbul) basılan, matematikçi Ord. Prof. Dr. Ali Yar tarafından kaleme alınan Kozmoğrafya adlı Lise III ders kitabıdır.

İlk kozmografya kitabı, Lise III. Sınıf için hazırlanmış ve İstanbul’da basılmıştır. 286 sayfadır. Yirmi kısımdan (mephas) oluşmaktadır. Kitabın son kısmı (Yirminci Mephas) not ve cetvellerden oluşmaktadır. Ayrıca son sayfalara, kitapta adı geçen meşhur astronomlara ait kısa bir bilgi eklenmiştir.

Not: Bu konuyla ilgili Takvim Nedir? Takvim Hesaplamaları Nasıl Yapılır? başlıklı yazımızı da inceleyebilirsiniz.