UEFA Nedir? UEFA Tarihi Hakkında Bilgi

Avrupa ülkelerinin futbol federasyonlarının FIFA’da temsili amacıyla kurulan UEFA zamanla Avrupa futbolunun yöneticisi konumuna gelmiştir. Avrupa futbolunun yöneticisi konumunda olan UEFA kurulduğu günden itibaren günümüzdeki yapısına kavuşana kadar nasıl bir gelişme kaydetmiştir? Bu yazımızda UEFA tarihini inceledik.

UEFA Nedir?

Türkçe açılımı Avrupa Futbol Federasyonları Birliği olan UEFA, İngilizcedeki Union of European Football Associations sözcüklerinin baş harflerinden oluşan bir kısaltmadır. Tüm Avrupa ülkeleri ile birlikte Kıbrıs, İsrail, Kazakistan, Ermenistan, Gürcistan, Azerbaycan ve Rusya gibi ülkeleri de kapsayan bir spor federasyonları birliğidir. UEFA spor branşlarından futbol, futsal ve plaj futbolunun Avrupa’daki yöneticisidir. UEFA’nın merkezi İsviçre’nin Nyon şehrindedir.

UEFA Tarihi

UEFA (Avrupa Futbol Federasyonları Birliği), 15 Haziran 1954 yılında kuruldu. Bu sayede dönemin önde gelen bir grup futbol idarecisi Avrupa futbolu adına öncü bir vizyonun oluşmasını sağladı. O zamandan günümüze Avrupa futbolunun ana gövdesi (FIFA organizasyonunda altı kıtadan biri olan Avrupa’nın temsilcisi) futbolu tanıtarak, oyunun konumunu güçlendirdi. Daha sonra Avrupa ulusal futbol dernekleri ve diğer paydaşlarla birlikte çalıştı. Bu hedefte hareket ederek oyunun bu kıtadaki temel taşına dönüştü.

Dünya kuruluşu FIFA’nın 50. yaş gününü kutladığı İsviçre’deki 1954 FIFA Dünya Kupası final turuna kadar olan dönem, Avrupa futbolu için temsilci bir birlik kurulmasına yönelik hamleler için çok önemliydi. 1950’lerin başında, eski İtalyan Futbol Federasyonu sekreteri ve başkanı Ottorino Barassi ve Fransa Futbol Federasyonu ile Kraliyet Belçika Futbol Federasyonu’ndaki meslektaşları, Henri Delaunay ve José Crahay dahil olmak üzere bir dizi vizyoner futbol idarecisi, birleşik bir Avrupa bloğu oluşturma düşüncesi içindeydiler. FIFA’nın 1953’te yapılan kıta futbolu konfederasyonlarının oluşturulması için yasal dayanağı onaylamasının ardından Avrupa ulusal futbol birliklerini birleştiren bir organı destekleyen hareket hızlandı.

UEFA’nın Kuruluşu

1950’lerin başında, futbolun sürekli büyümesini denetlemek ve yönlendirmek için dünya çapındaki tek bir merkezden ziyade kıta otoritelerine ihtiyaç olduğu açıktı. Sahnelerin ardındaki tartışmalar ve teklifler sonunda 15 Haziran 1954’te İsviçre’nin Basel şehrinde resmi bir toplantı yapıldı. Bu durum UEFA’nın resmi kurulması çağrısıyla sonuçlandı. Birliğin ilk tüzüğü 2 Mart 1955’te Viyana’daki açılış UEFA Kongresi’nde onaylandı. O tarihten sonra UEFA, Avrupa futbolunda öne çıkan her adımın öncüsü oldu. İlk sembolik liderleri, 22 Haziran 1954’te ilk UEFA Başkanı olan Ebbe Schwartz (Danimarka) ve önce geçici olarak kuruluş toplantısından 8 Kasım 1955’e kadar UEFA’nın ilk genel sekreterliği görevini yapan daha sonra oradaki başarısından dolayı 8 Haziran 1956’dan itibaren resmi olarak bu görevini sürdüren Henri Delaunay’dır.

1955’te Avrupa kıtasında yer alan ulusal liglerin şampiyon kulüplerini içeren Avrupa Şampiyonası Kulüpler Kupası kuruldu. İki yıllık altyapı çalışmasının ardından 1958’de ulusların temsilci ekipleri için Avrupa genelinde yeni bir turnuva olan Avrupa Milletler Kupası’nı kurdu. UEFA ayrıca 1956’da, 1948’den bu yana düzenlenen bir etkinlik olan Uluslararası Gençlik Turnuvasını sahnelemek için FIFA’nın sorumluluğunu üstlendi.

UEFA’nın Avrupa futbolunun temsilci birliği olarak ilk adımlarını 1950’lerin sonlarında ve 1960’ların başlarındaki ilerlemeler izlemiştir. UEFA İcra Kurulu ilk karar alma otoritesiydi. Ancak oyunun çeşitli yönleriyle ilgilenmek için yavaş yavaş ilave uzman komiteleri kuruldu. UEFA’nın faaliyet yelpazesi artmaya devam etti. UEFA Başkanı Ebbe Schwartz, bu genişleme dönemine görevini Nisan 1962’de Gustav Wiederkehr’e (İsviçre) devredene kadar öncülük etti. 1 Nisan 1960’ta Hans Bangerter (İsviçre) Pierre Delaunay’dan genel sekreterlik görevini devraldı ve yaklaşık otuz yıl boyunca bu pozisyonda UEFA adında çalıştı.

Avrupa Kupa Galipleri Kupası Nedir?

Aynı zamanda, yarışmaların sayısı arttı. UEFA Kupa Galipleri Kupası (daha sonra Avrupa Kupa Galipleri Kupası olarak adlandırılan), yerli kupa galiplerinin katılımıyla, ilk kez 1960/61’de sahnelendi ve Avrupa Şampiyonası ve Güney Amerika Kupası şampiyonalarının galipleri yarıştı. İki kıtadaki kulüplerin yarışmaları, 1960 yılında gerçekleşti.

UEFA’nın 1960’larda giydiği görev ve rolü daha da gelişti. Daha da fazla sayıda uzman komitenin kurulmasına ek olarak, UEFA, statü kazandıkça Avrupa futbolunda iyileştirme için sürekli bir diyalog ve arayışı teşvik etti. Genel sekreterler ve ulusal birlik başkanları için konferansların yanı sıra, antrenörler ve hakemler için düzenli eğitim kursları başlatıldı. Özellikle futbol maçlarının televizyon yayınlarının düzenlenmesi konusunda medya ve yayın kuruluşları ile daha kapsamlı anlaşmalar yapılması konusunda önemli rol oynadı.

Avrupa Milletler Kupası, 1968’de final turu zamanında UEFA Avrupa Futbol Şampiyonası adını aldı. Genç futbolcuların gelişimine büyük önem verildi ve 23 yaşın altındaki oyuncular için milli takım yarışması başlatıldı.

UEFA Kupası Nedir?

1970’lerde, futbol muazzam bir seyirci kitlesine hitap ediyordu ve UEFA gelişmelere ayak uydurdu. 1955 yılında kurulan Şehirler Arası Fuar Kupası, UEFA’nın tam kontrolüne girdi ve adı 1971’de UEFA Kupası olarak değiştirildi. Avrupa Şampiyon Kulüpler Kupası ve UEFA Kupa Galipleri Kupası kazananlarını içeren UEFA Süper Kupası düzenlenmeye başlandı. Üç yıl sonra, 23 yaş altı avrupa futbol turnuvasının yaşı 21’e düşürüldü. UEFA Avrupa Futbol Şampiyonası final turu katılımcılarının sayısı İtalya’daki 1980 final turu için dört ila sekiz takım yerine 16’ya çıkarıldı.

Çok sayıda başka önemli karar alındı. 1976’da Stadyum siparişinin sürdürülmesi için bağlayıcı önerilerde bulunuldu. 1972’de disiplin organları (Kontrol ve Disiplin Komitesi ve Temyiz Kurulu) UEFA yönetiminin geri kalanından ayrıldı ve bağımsız statü garantisi verildi ve tüm UEFA kulüp müsabakaları için standart düzenlemeler kabul edildi. 7 Temmuz 1972’de UEFA Başkanı Gustav Wiederkehr aniden öldü. 15 Mart 1973’te ondan boşalan koltuğa Artemio Franchi (İtalya) getirildi.

1980’lerin başında, Uluslararası Gençlik Turnuvası, 18 yaş altı ve 16 yaş altı takımlar için ayrı iki Avrupa müsabakası haline geldi. Bu dönemde yavaş yavaş kadın futbolu da kendi kimliğini geliştirmeye başladı ve 1982’de UEFA Avrupa’nın ilk kadın futbol turnuvasını başlattı.

1983’te İtalya’daki trafik kazasında Artemio Franchi trajik bir şekilde öldürüldü. Jacques Georges (Fransa), 1980’lerin geri kalanında UEFA Başkanlığı rolünü devraldı. 1990’lı yıllarda Avrupa futbolu patlayıcı bir büyüme ve gelişme yaşadı. Televizyon, işletme ve finans, pazarlama, sponsorluk ve küresel iletişim gibi yönler oyunun yüzünü değiştirdi. Bir kez daha, UEFA zamana ayak uydurabilmiş, çeşitli yenilikçi önlemlere başlamış veya dahil olmuştur. Bu dönemdeki yöneticiler 1990 yılında göreve seçilen UEFA Başkanı Lennart Johansson (İsveç) ve 1989’da UEFA Genel Sekreteri olarak Hans Bangerter (İsviçre) yerine geçen Gerhard Aigner (Almanya) idi.

UEFA Şampiyonlar Ligi Nedir?

Bütün turnuvalardan uzakta, UEFA eskisinde daha az aktif değildi. Belçika’daki Heysel Stadyumu felaketinin ardından UEFA maçlarında tüm seyirciler için sıkı güvenlik gereklilikleri ve hükümleri ile futbol maçlarında güvenlik ve güvenlik iyileştirmeler getirdi. Bunu yaparak, UEFA, taraftarların futbol maçlarını konfor ve güvenlik içinde izleyebilecekleri, çok amaçlı mekanların geliştirilmesinde önemli bir katkı sağladı.

İlk kez, 1996 yılında İngiltere’de bir UEFA Avrupa Futbol Şampiyonası finalinde 16 takım yer aldı. 1992’den itibaren UEFA Şampiyon Kulüpler Kupası’nda çok fazla değişiklik yaptı. Bu değişikler sonucu UEFA Şampiyonlar Ligi zamanla dünyanın en prestijli kulüpler müsabakası haline geldi.

1999’da UEFA kulüp yarışmalarını Avrupa futbolundaki koşullara uyarlamak için bir başka önemli adım olarak Kupa Galipleri Kupası’nı iptal etti. UEFA Kupasını genişletme kararı alındı. 2004-2005 sezonundan itibaren ikinci yarışma konumunda olan UEFA Kupası bir grup ve eleme aşamasına sahipti. Hem UEFA Şampiyonlar Ligi hem de UEFA Kupası yalnızca Avrupa futbolunun refahı için kazanç sağlamakla kalmayıp aynı zamanda futbol tutkunlarını büyüleyen güçlü ticari ve sportif varlıklar olduğunu kanıtladı.

1990’ların başından itibaren Doğu Avrupa’da yeni ülkeler ortaya çıkarak yeni futbol federasyonların, ulusal ekiplerin ve kulüp takımlarının doğuşunu ve ardından çeşitli UEFA yarışmalarının boyutunda genişleme sağladı. Futbol daha çok ticari güdümlü hale geldiğinde, UEFA, faaliyetlerinden elde edilen fonları her seviyede oyuna geri yatırmaya hayati önem vermeye devam etti. UEFA, Avrupa futbolunun geleceğini şekillendirmeye yardım etmek için sürekli proaktif davrandı.

1990’lı yıllarda Batı Avrupa’daki entegrasyon süreci, sınır ötesi TV yayınları da dahil olmak üzere birçok konuda UEFA ile Avrupa Birliği (AB) arasındaki temasların yoğunlaşmasına neden oldu. 1995’te Bosman, UEFA’yı uluslararası transferlerle ilgili yönetmelik ve politikalarda ve ayrıca yabancı oyuncu alımında kulüpleri geniş çaplı değişiklikler yapmak zorunda bıraktı.

Okuma Önerisi: Bu konuyla ilgili olarak Türkiye Süper Lig Tarihi – Süper Lig Şampiyonları (Tüm Sezonlar) başlıklı yazımızı da inceleyebilirsiniz.

Futbolun Ticari Olarak Büyümesi

1987’den itibaren UEFA, personel ve bütçe bakımından çarpıcı bir büyüme kaydetti. Futbolun ticari büyümesinin yanı sıra ortaya çıkan yasal ve politik zorluklar, gecikmeden uyum sağlama ve oyunun yeni gerçeklikleri içindeki rolünü sorgulama konusunda UEFA’ya olan baskıyı artırdı. Özellikle çok önemli bir karar olarak otuz yıl sonra 1995 yılında İsviçre federal başkenti Bern’den Batı İsviçre kasabası Nyon’a taşınmaya karar verdi. 1999 sonbaharında da Cenevre Gölü Kıyısında yeni bir merkez açmaya karar verdi.

Aralık 1999’da, UEFA İcra Kurulu, UEFA’nın Avrupa temsilci birliğinin yenilenmesine karar verdi. İdari düzenleme elden geçirildi, yeni öncelikler belirlendi. UEFA Genel Sekreteri Gerhard Aigner, günümüz futbolunun her alanında komiteler ve uzman panelleriyle birlikte çalışmaya devam eden UEFA yönetimine liderlik etmek üzere genel müdür oldu.

Bu zaman zarfında, kulüplerin ve profesyonel liglerin UEFA’nın faaliyetleri içinde daha fazla aktif olmaları gerektiği kararlaştırıldı. UEFA, üye dernekleriyle uzun süredir devam eden bağını sürdürürken, en iyi kulüp ve liglerle diyalogun yoğunlaşması konusunda adımlar attı. Hem spor hem de ticari anlamda güvenilirliğini korumak için UEFA’nın, Avrupa yarışmalarında büyük kazanç sağlayan seçkin kulüpler de dahil olmak üzere futbol ailesinin bütün yelpazesini temsil etmesi gerekiyordu.

Nisan 2002’deki Stockholm Kongresi’nde Lennart Johansson, UEFA Başkanı olarak dördüncü görev süresi için seçilmesi ve Lars-Christer Olsson’ın emekli Gerhard Aigner’in yerine genel müdür olarak atanmasıyla 2004’ün başından itibaren UEFA’nın yönetiminde iki İsveçli yer almaya başladı. İsveçli ikili, 2004 yılında 50. yılını kutlayan UEFA’ya önderlik etmek üzere yer aldı; buradaki ilk yılları boyunca birçok organizasyon ve özel etkinlik gerçekleşti.

UEFA’nın Yasal Dönüşümü

Bir sonraki dönem, UEFA’nın sporun daha fazla yasal olarak kesinliği ve sporun kendine özgü doğasının gelecekte AB mevzuatı çerçevesinde tanınması ve gelecekte sporun refahını sağlama arayışı içinde sürdü. AB ile yapılan toplantılarda sporun karşı karşıya olduğu somut konulara ve AB kurumlarının, AB üye devletlerinin ve Avrupa futbol otoritelerinin genel olarak Avrupa sporu ve özel olarak futbol için kapsamlı ve sağlam bir yasal çerçeve sağlamasına odaklanıldı.

Kulüp yarışmalarında, daha önce Avrupa Şampiyon Kulüpler Kupası olan UEFA Şampiyonlar Ligi, 50’nci yıldönümünü medya ve pazarlama başarıları ve unutulmaz futbol ile kutladı. 2003/04 sezonu için yeni bir format tanıtıldı. Bu yeni formatta bir grup aşaması ve 16 takımdan başlayan eleme aşaması yer alıyordu. Aynı zamanda, UEFA Kupası’nın imajını geliştirme çalışmaları devam etti. Orada da yeni bir format olarak 40 kişilik bir grup aşaması lanse edildi. Milli takım sahnesinde, Portekiz UEFA EURO 2004’de harikalar yarattı ancak Yunanistan kupayı alarak futbolun görkemli öngörülemezliğini doğruladı.

UEFA bünyesinde, tam bağlı bir şirket olan UEFA Euro 2008 SA, UEFA EURO 2008 organizasyonunun Avusturya ve İsviçre’de uygulanması için kuruldu. Dopingle mücadele, UEFA yönetiminde oluşturulan yeni bir dopingle mücadele birimi ile hızlandı.

UEFA’nın Sosyal Kampanyaları

2004/5 sezonunda UEFA kulüp lisans sistemi uygulanmaya başlandı. Bu, kulüplerin kendilerini daha verimli yönetebilmeleri için bir çerçeve sağlamaktı. Sistem, Avrupa futbolunda kalite standartlarının iyileştirilmesi ve kulüplerin ekonomik ve finansal özelliklerinin iyileştirilmesi de dahil olmak üzere uygun finansal araçların kurulması ve spor, idari ve yasal altyapılarının UEFA’nın gerekliliklerini karşılamak için uyarlanması yoluyla iyileştirilmesini amaçlamaktaydı.

UEFA ayrıca ırkçılığa karşı mücadele de dahil olmak üzere çeşitli sosyal ve insani alanlarda yorucu kampanyalar yürütmeye başladı. UEFA, futbolun topluma fayda sağlamak için bir güç olarak kullanılabileceği inancını desteklemeye çalıştığı için, diğer özel kuruluşlarla ortaklıklar kuruldu. UEFA, 2001 yılında yeni iletişimlerle uğraşan bir bağlı şirketin, UEFA Yeni Medya’nın lansmanına başlamasıyla yeni iletişim noktalarının hızla gelişmesine ayak uydurdu ve uefa.com‘u daha da geliştirdi.

Ocak 2007’de, 1980’lerde dünyanın en iyi oyuncularından biri olan Michel Platini (Fransa), Düsseldorf’ta düzenlenen 31. Olağan UEFA Kongresi’nde UEFA Başkanı olarak seçildi. Lennart Johansson, Avrupa futboluna 17 yıllık üstün hizmetten sonra onursal başkan seçildi.

Not: Bu konuyla ilgili olarak Türkiye Milli Futbol Takımını Ne Kadar İyi Tanıyorsunuz? başlıklı testimizi çözebilirsiniz.